یبوست چیست و راهکارهای آن کدامند؟

در این مقاله از سری مقالات آموزشی سلامتی سایت دکتر دانیالی می پردازیم به:

شاید بتوان از یبوست به عنوان مادر همه ی بیماری ها یاد کرد، زیرا یبوست مانع دفع ماده های زیان آور بدن میشود و در اثر آن ماده های زیان بار در مدفوع دوباره به جریان خون بازمی گردد و باعث ایجاد بیماری های گوناگونی از جمله اگزما، لکه پوستی، خارش پوست، قرمزی پوست، مشکل های کبدی، جوش و ضعف چشم می‌‌شود.

یبوست چیست؟ پزشکان امروزی یبوست را اینگونه تعریف می‌کنند: «داشتن اجابت مزاج کمتر از سه بار در هفته بهمراه دفع مدفوع سخت و خشک.» که خود این امر ممکن است باعث درد هنگام اجابت مزاج در روده‌ها، درد و زخم و خونریزی در بخش درونی و بیرونی مقعد شود. که در بیشتر موردها فرد را وادار می کند تا مدت زمان بیشتری را در دستشویی بماند.‌

باید گفت؛ وظیفه اصلی روده‌ی بزرگ جذب آب از ماده های غذایی باقیمانده در هنگام گذر از سیستم گوارش است که پس از آن مدفوع یا ضایعات ایجاد می‌شود. و در نهایت عضله‌های روده‌ی بزرگ ضایعات را از راه راست روده به بیرون از بدن می راند. ولی چنانچه این ضایعات یا مدفوع برای مدت طولانی در روده‌ی بزرگ باقی بماند، ممکن است سخت و خشک شود و بیرون راندن آن با مشکل روبرو میشود که «یبوست» نامیده می‌شود.‌

علت های شایع یبوست چیست؟

رژیم غذایی کم فیبر، به ویژه رژیم های غذایی سرشار از گوشت و لبنیات، کم آبی بدن، ورزش نکردن کافی، سفر یا تغییر های دیگر که روند زندگی را برهم می زنند، وجود برخی بیماری های زمینه ای مانند دیابت، پارکینسون و کم کاری تیرویید، بهره مندی بعضی از داروها، بارداری، سن بالای ۶۰ سال، مشکل های روده بزرگ، بهره مندی بیش از حد از ملین ها، سندرم روده تحریک پذیر و… .

گذشته از علت های دیگر، آنچه که بیش از همه در بوجود آمدن و افزایش یبوست در جامعه به چشم می آید؛ صنعتی شدن، تغییر رژیم غذایی و بی حرکتی است. و همچنین پژوهش ها حاکی از آن است که بین ناهماهنگی های حرکتی دستگاه گوارش مثل یبوست مزمن و استرس های روانی از جمله؛ افسردگی و نگرانی که ویژه ی زندگی انسان کنونی است پیوند دارد.

در بیشتر موردها، یبوست خفیف است و به راحتی با تغییر در رژیم غذایی و ورزش درمان می شوند. ولی چنانچه این روند ادامه پیدا کرد، باید نزد پزشک یا کارشناس مراقبت های بهداشتی رفت تا نسخه ای دیگر تجویز کنند.

راهکارهایی برای رفع و پیشگیری از یبوست چیست:

۱. بهره مندی بیشتر از فیبرهای غذایی:

کارشناسان بر این باورند که روزانه ۲۵ و ۳۸ گرم فیبر غذایی برای بانوان و آقایان لازم است، ولی متاسفانه کمتر از این مقدار از فیبر غذایی بهره‌مند می‌شوند.

فیبر غذایی و نوشیدن آب کافی برای کمک به نرم نگه داشتن مدفوع بسیار ضروری و لازم است که نوعی کربوهیدرات بوده و بیشتر در غذاهای گیاهی و در معده متابولیزه نمی شود. این ماده بدون هضم از دستگاه گوارش عبور می کند و بخشی از مدفوع را شکل می دهد. بهره مندی از فیبر فایده های بسیاری برای بدن به همراه دارد که شامل؛ کنترل دیابت یا قندخون، سلامت قلبی _ عروقی، سلامت کبد، رفع یبوست و یا حتا اسهال، پیشگیری از سرطان و در کل سلامت کلی بدن.

دو دسته فیبر وجود دارد یکی محلول که در آب است و حل میشود و در روده حالت ژله ای به خود میگیرد مانند؛ بلغور جو، شلغم، گلابی، لوبیای قرمز و‌ سیاه، انجیر، شلیل، نوع های گوناگون آلو، هویج و… . فیبر محلول آب را به روده می کشد که مدفوع را نرم می‌کند و از حرکت های سامان مند روده پشتیبانی می‌کند. این نه تنها کمک می‌کند تا فرد حس سیری بیشتری داشته باشد بلکه یبوست را درمان می‌کند و ممکن است از سطح کلسترول و قند خون بالا بکاهد.

و دسته ی دیگر فیبر نامحلول است که در آب حل نمی شوند، بلکه از راه دستگاه گوارش گذر کرده آنهم بدون اینکه تغییری کند، یعنی دست‌نخورده باقی می ماند. مانند؛ سبوس گندم، بُنشَنها (غلات)، بسیاری از سبزی و پوست میوه ها، آجیل ها و دانه ها، سیب زمینی همراه با پوست و…

فیبر های نامحلول در افزایش حجم مدفوع اثربخش هستند، و ماده های اضافی که در کولون یا روده ی بزرگ است را به حرکت در می آورند. که خود در پیشگیری و درمان یبوست کمک کننده هستند.

۲. هر روز ۱/۵ تا ۲ لیتر آب یا مایعات شیرین نشده بنوشید تا بدن آبرسانی شود.

۳. مصرف الکل و نوشیدنی های کافئین دار که باعث کم آبی بدن می شوند را کم کنید.

۴. مصرف غذاهای کم فیبر مانند گوشت، شیر، پنیر و غذاهای فرآوری شده را کاهش دهید.

۵. هر هفته حدود ۱۵۰ دقیقه ورزش ​​داشته باشید، با هدف ۳۰ دقیقه در روز حداقل پنج بار در هفته. پیاده روی، شنا یا دوچرخه سواری را نیز می‌ توانید در برنامه ی خود قرار دهید.

۶. اگر میل به اجابت مزاج دارید، وقت را هدر ندهید، چون هر چه بیشتر صبر کنید، مدفوع سفت تر می شود.

۷. از پزشک خود در مورد تمرین اجابت مزاج بپرسید تا بدن ۱۵ تا ۴۵ دقیقه بعد از صبحانه هر روز به دفع مدفوع عادت کند.

۸. هنگام اجابت مزاج، زانوهای خود را بوسیله ی یک زیرپایی بالاتر قرار دهید.

۹. وقتی درون حمام هستید، به خود زمان بیشتری بدهید و سعی در شل کردن عضله های خود کنید، که این خود نوعی نرمش است و اجابت مزاج را راحت تر می کند.

۱۰. از ملین‌ها کم بهره ببرید و آنها را بیش از ۲ هفته بکار ببرید، مگر زیر نظر پزشک یا کارشناس در این زمینه. مضرات استفاده زیاد از ملین جهت درمان یبوست چیست؟ زیرا بدن می تواند به آنها وابسته شود و یا شاید حتی دیگر اثر مثبتی نداشته باشند.

۱۱. چنانچه درمان های خانگی اثربخش نبود، با یک کارشناس یا پزشک در این زمینه مشورت کنید.

هشدارها: (یبوست چیست)

در صورت برطرف نشدن نشانه ها یا مشاهده موردهای زیر به دنبال مشاوره پزشکی باشید:

خونریزی از راست روده

خون در مدفوع

درد مداوم شکم

درد در قسمت پایین کمر

احساس به دام افتادن گاز

استفراغ

تب

کاهش وزن غیر قابل توضیح

تغییر ناگهانی در حرکات روده

زیرا کارشناس یا پزشک ممکن است آزمایش‌هایی را برای رد یک بیماری جدی تر، مانند سرطان کولورکتال (روده بزرگ) یا سندرم روده تحریک پذیر (IBS) در برنامه فرد مورد نظر, قرار دهد.