راهنمای جامع برای مدیریت و درمان حملات پانیک

حمله پانیک (یا حمله هراس) یکی از تجربه‌های بسیار ناراحت‌کننده‌ای است که فرد ممکن است تجربه کند. این حملات به‌طور ناگهانی و بدون هشدار قبلی رخ می‌دهند و با علائمی از جمله ضربان قلب سریع، تنفس دشوار، تعریق زیاد، سرگیجه و احساس مرگ قریب‌الوقوع همراه هستند. درک بهتر این وضعیت می‌تواند به افراد کمک کند تا در مواجهه با آن بهتر عمل کنند و به روش‌های درمانی مناسبی دست یابند.

تعریف حمله پانیک

حمله پانیک، تجربه‌ای است از ترس شدید که به‌طور ناگهانی رخ می‌دهد و به اوج می‌رسد. معمولاً حملات پانیک بین چند دقیقه تا نیم ساعت طول می‌کشند، اما اثرات آن ممکن است ساعت‌ها در بدن باقی بماند. این حملات می‌توانند به‌شدت ناتوان‌کننده باشند و بر زندگی روزمره فرد تأثیر بگذارند.

به نقل از سایت  my.clevelandclinic.org  حمله پانیک تعریف زیر را دارد:

A panic attack causes sudden, temporary feelings of fear and strong physical reactions in response to ordinary, nonthreatening situations. When you’re having a panic attack, you may sweat a lot, have difficulty breathing and feel like your heart’s racing. It may feel like you’re having a heart attack.

حمله پانیک باعث احساسات ناگهانی و موقتی ترس و واکنش‌های شدید جسمانی در پاسخ به موقعیت‌های عادی و غیرتهدیدآمیز می‌شود. هنگام وقوع حمله پانیک، ممکن است تعریق زیادی داشته باشید، در تنفس دچار مشکل شوید و احساس کنید ضربان قلبتان بسیار سریع است. این حالت ممکن است شبیه به یک حمله قلبی به نظر برسد.

پانیک عصبی چیست

پانیک عصبی یا حمله پانیک به یک اختلال اضطرابی ناگهانی و شدید گفته می‌شود که فرد بدون دلیل واضح دچار حمله‌ای از ترس و وحشت می‌شود. این حملات معمولاً با علائمی جسمی مانند افزایش تپش قلب، تنگی نفس، سرگیجه، لرزش و تعریق همراه هستند.

حملات پانیک معمولاً به صورت غیرمنتظره رخ می‌دهند و ممکن است فرد را از انجام فعالیت‌های روزمره بازدارند. این حملات معمولاً در افراد مبتلا به اختلال پانیک به طور مکرر رخ می‌دهند. اگر درمان نشود، می‌تواند به اختلالات دیگری مانند فوبیاها، افسردگی و اضطراب مزمن منجر شود.

علائم حمله پانیک

حمله پانیک با علائم جسمانی و روانی مشخص می‌شود که شامل موارد زیر است:

• ضربان قلب شدید و نامنظم

بسیاری از افراد تجربه تپش قلب سریع و شدید را دارند که باعث افزایش اضطراب می‌شود.

• تعریق

تعرق یکی از علائم شایع حملات پانیک است که معمولاً به صورت ناگهانی و شدید بروز می‌کند. این حالت ممکن است حتی بدون دلیل ظاهری رخ دهد و به همراه سایر نشانه‌های فیزیکی مانند تپش قلب، لرزش و تنگی نفس ظاهر شود. تعرق در حملات پانیک معمولاً نتیجه پاسخ بدن به افزایش اضطراب و ترس است که سیستم عصبی سمپاتیک را فعال می‌کند و منجر به افزایش فعالیت غدد تعریق می‌شود . این تعریق ممکن است در برخی افراد محدود به دست‌ها، پیشانی یا بدن باشد، و در برخی موارد می‌تواند بسیار شدیدتر از حالت‌های طبیعی باشد، به حدی که فرد احساس کند به دلیل اضطراب یا ترس بیش از حد، کنترل بدنش را از دست داده است

• تنفس سخت

در زمان وقوع حمله پانیک، فرد ممکن است احساس کند که نمی‌تواند به‌خوبی نفس بکشد و این امر باعث افزایش احساس ترس و اضطراب می‌شود. این مشکل به دلیل فعالیت بیش از حد سیستم عصبی سمپاتیک رخ می‌دهد که باعث افزایش سرعت تنفس و عدم تعادل در سطح دی‌اکسید کربن و اکسیژن در بدن می‌گردد. این وضعیت می‌تواند احساس خفگی یا ناتوانی در تنفس عمیق را ایجاد کند.

همچنین، این نوع تنگی نفس معمولاً به همراه سایر علائم جسمی مانند تپش قلب، لرزش و تعریق شدید است. به دلیل شباهت این علائم با حملات قلبی، برخی افراد ممکن است آن را با یک مشکل قلبی اشتباه بگیرند، در حالی که علت اصلی آن حمله پانیک است.

• سرگیجه و ضعف

سرگیجه و احساس ضعف از شایع‌ترین علائم جسمی حملات پانیک هستند. این علائم به دلیل واکنش شدید بدن به ترس و اضطراب رخ می‌دهند. در حملات پانیک، سیستم عصبی بدن به حالت “جنگ یا گریز” می‌رود که باعث افزایش ضربان قلب، کاهش اکسیژن در مغز و تنفس سریع می‌شود. این عوامل می‌توانند باعث سرگیجه و احساس سبکی سر شوند. احساس ضعف یا سستی در بدن نیز می‌تواند از اثرات جانبی افزایش ترشح آدرنالین و فشار روانی شدید در هنگام حمله باشد. این علائم معمولاً موقتی هستند و با آرام شدن فرد، کاهش می‌یابند. با این حال، برخی افراد ممکن است بعد از حمله پانیک همچنان احساس ضعف و بی‌حالی داشته باشند. همچنین در مقاله درمان سرگیجه اطلاعات جامعی درباره این موضوع بیان شده است.

• ترس از مرگ یا از دست دادن کنترل

این حملات با حس اضطراب شدید همراه هستند که به طور ناگهانی بروز می‌کنند و می‌توانند فرد را به این باور برسانند که مرگ یا فاجعه‌ای قریب‌الوقوع است. بسیاری از افراد هنگام حمله پانیک احساس می‌کنند که در حال از دست دادن کنترل بر بدن یا ذهن خود هستند و این موضوع اضطراب آن‌ها را بیشتر می‌کند.

این احساسات ناشی از واکنش‌های شدید فیزیکی مثل افزایش ضربان قلب، تعریق، لرزش و سرگیجه است که به دلیل فعالیت بیش از حد سیستم عصبی رخ می‌دهد. با وجود این که این احساسات بسیار وحشتناک هستند، در واقعیت هیچ خطری برای مرگ یا از دست دادن کنترل وجود ندارد و این علائم با فروکش کردن حمله بهبود می‌یابند. این علائم به‌قدری قوی هستند که فرد معمولاً باور می‌کند که دچار مشکل جسمانی جدی شده و ممکن است به اورژانس مراجعه کند، در حالی که علائم بیشتر روانی است.

به نقل از سایت  mind.org.uk علائم پانیک شامل موارد زیر است:

During a panic attack, physical symptoms can build up very quickly. These can include:

a pounding or racing heartbeat

feeling faint, dizzy or light-headed

feeling very hot or very cold

sweating, trembling or shaking

nausea (feeling sick)

pain in your chest or abdomen

struggling to breathe or feeling like you’re choking

feeling like your legs are shaky or are turning to jelly

feeling disconnected from your mind, body or surroundings, which are types of dissociation.

در طول یک حمله پانیک، علائم فیزیکی می‌توانند به سرعت افزایش یابند. این علائم شامل موارد زیر هستند:

• تپش قلب شدید یا ضربان قلب سریع
• احساس ضعف، سرگیجه یا سبکی سر
• احساس گرمای شدید یا سرمای زیاد
• تعریق، لرزش یا تکان خوردن بدن
• حالت تهوع (احساس بیماری)
• درد در ناحیه قفسه سینه یا شکم
• دشواری در تنفس یا احساس خفگی
• احساس لرزش یا ضعف در پاها، به طوری که به نظر می‌رسد “پاها مانند ژله شده‌اند”
• احساس جدا شدن از ذهن، بدن یا محیط اطراف، که نوعی از دیسوسیاسیون محسوب می‌شود.

دلایل حملات پانیک

علت‌های دقیق حملات پانیک هنوز کاملاً مشخص نیست، اما ترکیبی از عوامل ژنتیکی، زیستی و محیطی ممکن است در بروز این اختلال نقش داشته باشند:

ژنتیک

ژنتیک نقش مهمی در بروز حملات پانیک دارد. افرادی که سابقه خانوادگی این اختلال را دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به پانیک هستند. مطالعات نشان داده‌اند که واریانت‌های ژنتیکی مرتبط با حملات پانیک می‌توانند بر واکنش مغز به محرک‌های محیطی تأثیر بگذارند و باعث افزایش حساسیت به اضطراب شوند . یکی از ژن‌های مرتبط با این اختلال، ژن ASIC1a است که بر اندازه آمیگدال (مرکز پردازش احساسات در مغز) و واکنش‌های عصبی در برابر ترس تأثیر می‌گذارد. علاوه بر آن، تغییرات ژنتیکی می‌توانند نحوه واکنش بدن به استرس و اضطراب را تغییر دهند که این امر به شکل‌گیری حملات پانیک کمک می‌کند

استرس و فشارهای روانی

استرس و فشارهای روانی نقش اساسی در بروز حملات پانیک دارند. این حملات معمولاً در پاسخ به موقعیت‌های استرس‌زا، مانند تغییرات زندگی، فشارهای کاری، یا بحران‌های عاطفی، رخ می‌دهند. در این شرایط، واکنش‌های جسمانی و روانی شدید به وقوع می‌پیوندد که می‌تواند به حملات پانیک منجر شود.

نابهنجاری‌های شیمیایی در مغز

حملات پانیک معمولاً با نابهنجاری‌های شیمیایی در مغز مرتبط هستند که می‌توانند بر عملکرد سیستم عصبی تأثیر بگذارند. این نابهنجاری‌ها می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• عدم تعادل نورترنسمیترها: مواد شیمیایی مانند سروتونین، نوراپی‌نفرین و دوپامین نقش کلیدی در تنظیم خلق و خوی و احساسات دارند. عدم تعادل در این نورترنسمیترها می‌تواند باعث افزایش اضطراب و ترس شود که به نوبه خود می‌تواند به حملات پانیک منجر گردد .
• فعالیت بیش از حد نواحی خاص مغز: نواحی خاصی از مغز مانند آمیگدالا، که مسئول واکنش‌های ترس است، ممکن است در افراد مستعد حملات پانیک به‌طور غیرعادی فعال شوند .
• افزایش حساسیت به استرس: نابهنجاری‌های شیمیایی می‌توانند به افزایش حساسیت مغز به استرس کمک کنند. این موضوع می‌تواند باعث شود که فرد به آسانی تحت تأثیر موقعیت‌های استرس‌زا قرار گیرد و در نتیجه، احتمال بروز حملات پانیک بیشتر شود.

در نتیجه، این نابهنجاری‌ها می‌توانند به ایجاد یک چرخه معیوب از اضطراب و حملات پانیک منجر شوند که نیازمند مداخلات درمانی و مدیریت مناسب است.

اختلالات روانی

اختلالات روانی مختلف می‌توانند به عنوان عوامل زمینه‌ای یا محرک‌های حمله پانیک عمل کنند. مهم‌ترین اختلالات شامل:

• اختلال اضطراب عمومی: افراد مبتلا به این اختلال معمولاً در حالت نگرانی و اضطراب دائمی هستند. این نگرانی‌ها می‌توانند منجر به حملات پانیک شوند، زیرا استرس مداوم به افزایش واکنش‌های جسمی و روانی منجر می‌شود.
• اختلالات هراس: این اختلال به طور خاص با حملات پانیک همراه است و ممکن است فرد به خاطر ترس از حمله بعدی از مکان‌ها یا موقعیت‌های خاصی اجتناب کند.
• اختلال افسردگی: اختلال افسردگی می‌تواند با افزایش احساس ناامیدی و اضطراب همراه باشد که به حملات پانیک کمک می‌کند. این احساسات منفی ممکن است فرد را در معرض استرس‌های بیشتری قرار دهد.
• اختلال استرس پس از سانحه (PTSD): افرادی که دچار این اختلال هستند ممکن است به دلیل یادآوری مکرر تجربیات آسیب‌زا، حملات پانیک را تجربه کنند.
• اختلالات شخصیتی: برخی از اختلالات شخصیتی نیز می‌توانند با حملات پانیک همراه شوند و در صورت عدم مدیریت مناسب، شدت این حملات را افزایش دهند.

درمان حملات پانیک

درمان‌های مختلفی برای مقابله با حملات پانیک وجود دارد. انتخاب روش درمانی به شدت و تعداد حملات بستگی دارد:

1. روان‌درمانی: یکی از مؤثرترین روش‌های درمان حملات پانیک، روان‌درمانی است. به‌ویژه درمان شناختی-رفتاری (CBT) به افراد کمک می‌کند تا الگوهای فکری مخرب را شناسایی کنند و یاد بگیرند که چگونه به آنها پاسخ دهند.
2. داروهای ضد اضطراب: برخی داروها مانند مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (SSRIs) و بنزودیازپین‌ها می‌توانند برای کاهش شدت حملات و کنترل علائم جسمی استفاده شوند.
3. تمرینات تنفسی و مدیتیشن: تکنیک‌های آرامش‌بخشی، مانند تنفس عمیق و مدیتیشن، می‌تواند به کاهش اضطراب و کنترل حملات پانیک کمک کند.
4. تغییر سبک زندگی: کاهش مصرف کافئین، ترک سیگار و مدیریت بهتر استرس می‌تواند از وقوع حملات جلوگیری کند.

چه قرصی برای حمله پانیک خوبه؟

درمان حملات پانیک اغلب نیاز به داروهای ضد اضطراب و ضد افسردگی دارد. برخی از موثرترین قرص‌ها برای کنترل حملات پانیک عبارتند از:

آلپرازولام

از دسته بنزودیازپین‌ها است و به طور موقت برای کاهش علائم اضطراب و حملات پانیک تجویز می‌شود، اما نباید به طور بلندمدت استفاده شود زیرا ممکن است اعتیادآور باشد.

پاروکستین

این دارو از دسته مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) است و به عنوان یکی از گزینه‌های اصلی در درمان بلندمدت حملات پانیک و اضطراب مورد استفاده قرار می‌گیرد.

کلونازپام

این دارو نیز در کنترل فوری علائم پانیک استفاده می‌شود و مانند آلپرازولام، یک بنزودیازپین است .

سرترالین

یکی دیگر از داروهای SSRIs است که معمولاً برای درمان اضطراب، افسردگی، و اختلال پانیک تجویز می‌شود.

این داروها باید تحت نظارت پزشک مصرف شوند تا بهترین نتیجه درمانی به دست آید.

وقتی دچار حمله پانیک می شویم بهترین کار چیست؟

زمانی که دچار حمله پانیک می‌شوید، می‌توانید با رعایت چند روش مؤثر، شدت آن را کاهش دهید:

• تنفس عمیق: سعی کنید به آرامی و عمیق نفس بکشید. به جای تنفس سریع و کم عمق، بر روی تنفس دیافراگمی تمرکز کنید. این کار می‌تواند به کاهش تپش قلب و آرامش شما کمک کند.
• تمرکز بر محیط: به جزئیات محیط اطرافتان توجه کنید. به رنگ‌ها، صداها و اشیاء موجود در اطراف خود نگاه کنید تا ذهن‌تان از افکار منفی دور شود .
• آرام‌سازی عضلات: تکنیک‌های آرام‌سازی مانند کشش عضلات یا ماساژ می‌تواند به کاهش تنش و اضطراب کمک کند.
• افکار مثبت: به خود بگویید که این حمله موقتی است و به زودی تمام می‌شود. این فکر می‌تواند به کاهش ترس و اضطراب شما کمک کند.
• در صورت لزوم کمک بگیرید: اگر حملات پانیک شما مکرر و شدید است، بهتر است با یک روانشناس مشورت کنید تا تکنیک‌های بیشتری برای مدیریت و درمان این مشکل به شما آموزش دهد

علائم حملات پانیک تا چه قدر می‌مانند؟

علائم حملات پانیک معمولاً به سرعت شروع می‌شوند و به طور کلی از چند دقیقه تا نیم ساعت ادامه دارند. با این حال، پس از پایان حمله، برخی افراد ممکن است عوارض جانبی یا احساسات منفی را برای مدت طولانی‌تری تجربه کنند. این عوارض می‌تواند شامل خستگی، سردرد، اضطراب و ترس از وقوع مجدد حمله باشد که ممکن است تا چند ساعت یا حتی یک روز پس از حمله ادامه یابد .

این واکنش‌ها به دلیل استرس و نگرانی‌های مداوم از وقوع حملات بعدی بوجود می‌آید.

در واقع، افراد ممکن است پس از یک حمله پانیک، احساس خستگی و ناراحتی کنند و این ممکن است به ترس از حملات آینده منجر شود

راه‌های پیشگیری

پیشگیری از حملات پانیک ممکن است چالش‌برانگیز باشد، اما با انجام اقدامات زیر می‌توان به‌طور چشمگیری تعداد و شدت آنها را کاهش داد:

• مدیریت استرس: یادگیری تکنیک‌های مدیریت استرس مانند یوگا، مدیتیشن و تنفس عمیق می‌تواند به کاهش خطر بروز حملات کمک کند.
• ورزش منظم: فعالیت بدنی منظم نه‌تنها به سلامت جسمی کمک می‌کند بلکه به تنظیم هورمون‌های استرس در بدن نیز کمک می‌کند.
• اجتناب از مصرف محرک‌ها: مصرف کافئین، الکل و مواد مخدر می‌تواند به بروز حملات پانیک دامن بزند. کاهش یا قطع این مواد به پیشگیری کمک می‌کند .

نتیجه‌گیری

حملات پانیک تجربه‌ای بسیار نگران‌کننده است، اما با شناخت بهتر این وضعیت و به‌کارگیری روش‌های درمانی و پیشگیری مناسب، می‌توان از شدت و تعداد حملات کاست. اگرچه ممکن است هر کسی در دوره‌ای از زندگی خود دچار حملات پانیک شود، اما با مراقبت‌های مناسب روانی و جسمانی، می‌توان از تبدیل شدن آن به اختلالی مزمن جلوگیری کرد.