سنا چیست؟ مزایا، دوز و نحوه مصرف و عوارض
در این مقاله از سری مقالات آموزشی سلامتی سایت دکتر دانیالی می‌پردازیم به:
سنا یک ملین محرک طبیعی حاوی نوعی گلیکوزید گیاهی به نام سنوزید است که از برگ،گل و میوه گیاه سنا (گروه بزرگی از گیاهان گلدار در خانواده حبوبات) تهیه میشود. از این گیاه برای درمان یبوست استفاده میشود. مکانیزم اثر این داروی گیاهی با تحریک عضلات روده است. عصاره‌ها و چای‌های تهیه شده از گیاه سنا از دیرباز به عنوان ملین و محرک در طب سنتی گیاهی استفاده می شده‌اند.
سنا چیست؟ سنا اصالتاً بومی مصر است و اکنون در سراسر جهان از جمله کشورهایی مانند هند و سومالی کشت می شود. امروزه بیشتر محصولات تجاری از انواع Cassia acutifolia یا Cassia angustifolio که معمولاً به ترتیب با نام‌های سنای اسکندریه و هندی شناخته می‌شوند مشتق شده‌اند.
ابتدا دقت کنید که حرکات روده و دفعات دفع، در افراد مختلف متفاوت است ولی به طور کلی از سه بار دفع در رز تا سه بار در هفته طبیعی در نظر گرفته میشود
قبل از شروع مصرف سنا، بهتر است ابتدا راه های دیگری را برای رفع یبوست خود امتحان کنید:
داشتن فیبر بیشتر در رژیم غذایی مانند مصرف بیشتر گندم،جو،میوه های تازه و سبزیجات
نوشیدن آب بیشتر در طول روز
ورزش کردن منظم
فقط در صورتی از سنا و دیگر ملین های محرک استفاده کنید که ابتدا انواع دیگر ملین ها را امتحان کرده اید و نتیجه ای نگرفته اید مانند:
ملین های حجیم کننده که حجم مدفوع را زیاد میکنند و همچنین آن را نرم میکنند مانند موسیلیوم و پیسیلیوم (اسفرزه)
ملین های اسمزی مانند لاکتولوز یا پلی اتیلن گلیکول
سنا به صورت قرص و شربت در بازار دارویی ایران وجود دارد.
حقایق کلیدی درباره ی مصرف سنا به عنوان ملین: (سنا چیست؟)
-حدود 8 ساعت طول می کشد تا سنا اثر خود را ایجاد کند. در نتیجه بهتر است آن را قبل از خواب مصرف کنید .
-شایع ترین عوارض جانبی استفاده از سنا شامل درد شکمی و اسهال هستند. این عوارض معمولاً خفیف هستند و زیاد طول نمیکشند
-سنا را بیش از 1 هفته مصرف نکنید مگر اینکه توسط متخصص برای شما تجویز شده باشد. استفاده طولانی مدت از سنا می تواند عملکرد صحیح و طبیعی روده شما را متوقف کند.
-هنگام مصرف سنا ممکن است ادرار شما به رنگ قرمز یا قهوه ای درآید. جای نگرانی نیست و پس از قطع مصرف رنگ ادرار به حالت عادی باز می گردد.
چه کسی می تواند از سنا استفاده کنند و چه کسانی نمی توانند؟
اکثر بزرگسالان بالای 18 سال می‌توانند سنا مصرف کنند.
با تجویز پزشک یا داروساز ، سنین پایین تر نیز مشکلی برای مصرف سنا ندارند.
مهم
سنا را فقط در صورت توصیه پزشک یا داروساز به افراد زیر 18 سال بدهید.
کسانی که ممکن است نتوانند سنا مصرف کنند
ممکن است سنا برای برخی افراد مناسب نباشد. برای اطمینان از بی خطر بودن آن برای شما، قبل از شروع مصرف سنا به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید:
اگر:
– تا به حال به سنا یا هر داروی گیاهی دیگری واکنش آلرژیک داشته اید
-علائم کم‌آبی بدن (شامل ادرار کمتر از حد معمول یا ادرار تیره و با بوی قوی) دارید
-حالت تهوع یا استفراغ دارید
-دچار انسداد روده هستید
-مبتلا به بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو هستید
-یک مشکل جدی در ناحیه ی شکمی مانند آپاندیسیت دارید
-مشکلات کلیوی یا قلبی دارید
-در حال تلاش برای باردار شدن هستید، باردارید یا به کودک خود شیر می‌دهید.
نحوه و زمان مصرف سنا (سنا چیست؟)
دوز مصرفی :
دوز معمول قرص و مایع سنا برای یبوست برای افرادی که بدون نسخه از آن استفاده میکند عبارت است از:
بزرگسالان و کودکان بالای 12 سال : 1 یا 2 قرص (7.5 میلی گرم یا 15 میلی گرم) قبل از خواب
بزرگسالان و کودکان بالای 12 سال : یک یا دو قاشق 5 میلی لیتری (7.5 میلی گرم یا 15 میلی گرم) شربت قبل از خواب.
اگر قبلا سنا مصرف نکرده اید، با یک قرص 7.5 میلی گرمی یا یک قاشق غذاخوری شربت 5 میلی لیتری درمان را شروع کنید. اگر پاسخی نگرفتید ، می توانید دوز را به حداکثر 2 قرص یا دو قاشق 5 میلی لیتری قبل از خواب افزایش دهید.
مقدار مصرف قرص سنا با تجویز پزشک
دوز شروع معمول عبارت است از:
بزرگسالان 18 سال و بالاتر – دو قرص 7.5 میلی گرمی، یک بار در روز قبل از خواب مصرف شود.
کودکان 6 تا 17 ساله – یک قرص 7.5 میلی گرمی، یک بار در روز قبل از خواب مصرف شود
در صورت لزوم، پزشک ممکن است دوزهای بالاتر را برای بزرگسالان و کودکان تا حداکثر 6 قرص (30 میلی گرم) یک بار در روز تجویز کند.
مقدار مصرف شربت سنا با تجویز پزشک
دوز شروع معمول عبارت است از:
بزرگسالان بالای 18 سال – 5 تا 10 سی سی (7.5 میلی‌گرم یا 15 میلی‌گرم) قبل از خواب.
کودکان 4 تا 17 سال – 2.5 سی سی تا 10 سی سی قبل از خواب
کودکان یک ماهه تا 3 ساله – 2.5 سی سی در روز
گاهی اوقات در بزرگسالان و در کودکان بالای 4 سال به دوزهای بالاتر از میزان ذکر شده تا 30 سی سی در روز نیاز است. حداکثر دوز معمول برای کودکان کوچکتر 10 سی سی یک بار در روز قبل از خواب است.
نحوه ی مصرف (سنا چیست؟)
سنا را یک بار در روز قبل از خواب مصرف کنید. می توانید آن را با غذا یا بدون غذا مصرف کنید.
سنا حدود 8 ساعت طول می کشد تا کار کند. معمولاً قبل از خواب مصرف می شود تا مزاحم خواب شما نشود.
در طول مدت زمانی که سنا مصرف میکنید مایعات زیادی بنوشید (6 تا 8 لیوان در روز) در غیر این صورت ممکن است یبوست شما بدتر شود.
چه مدت باید از سنا استفاده کرد (سنا چیست؟)
سنا را بیش از 1 هفته استفاده نکنید. اگر آن را برای مدت طولانی تری مصرف کنید، بدن شما به آن عادت میکند و روده ها قادر نیستند بدون حضور سنا کار طبیعی خود را انجام دهند.
اگر پس از 3 روز از مصرف سنا همچنان یبوست دارید، با پزشک خود مشورت کنید.
در صورت فراموشی یک دوز
اگر یک نوبت ازمصرف سنا را فراموش کردید ، نوبت بعدی را عصر روز بعد استفاده کنید و دوز فراموش شده را کنار بگذارید.
هرگز 2 دوز را همزمان مصرف نکنید و هرگز یک دوز اضافی برای جبران یک دوز فراموش شده مصرف نکنید.
در صورت مصرف بیش از حد یک دوز
مصرف دوز اضافی سنا بعید است که به شما آسیب جدی برساند.
ممکن است درد شکمی و اسهال را تجربه کنید، اما باید ظرف 1 یا 2 روز از بین برود.
اگر نگران هستید، با پزشک یا داروساز خود صحبت کنید.
عوارض جانبی سنا (سنا چیست؟)
مانند همه داروها، سنا ممکن است در برخی افراد عارضه ی جانبی ایجاد کند، اما در بسیاری از موارد این عارضه خفیف است.
عارضه ی جانبی رایج سنا که در بیش از 1 نفر از هر 100 نفر رخ می دهد، گرفتگی شکم و اسهال است. به خصوص اگر یبوست مرتبط با سندرم روده تحریک پذیر (IBS) دارید با مصرف سنا ممکن است دچار این عارضه شوید.
عوارض جانبی رایج:
اگر دچار اسهال شدید مصرف سنا را قطع کنید.
اگر قرص های ضد بارداری مصرف می کنید و بیش از 24 ساعت اسهال شدید دارید، ممکن است قرص OCP شما اثرگذار نباشد.
ممکن است هنگام مصرف سنا ادرار شما به رنگ قرمز یا قهوه ای درآید. این مشکل بی ضرر است و پس از پایان درمان به حالت عادی باز می گردد.
اگر عوارض جانبی شما را آزار می دهد یا از بین نمی رود، با پزشک یا داروساز خود صحبت کنید.
واکنش آلرژیک
در موارد نادر، ممکن است یک واکنش آلرژیک جدی (آنافیلاکسی) به سنا ایجاد شود.
عوارض جانبی طولانی مدت (سنا چیست؟)
در حالت ایده‌آل فقط تا چند روز سنا مصرف میکنید. مصرف طولانی مدت آن می تواند باعث عدم تعادل الکترولیت شود، که در آن سطوح موادی مانند سدیم، پتاسیم و منیزیم در بدن شما خیلی زیاد یا خیلی کم می شود. عدم تعادل شدید الکترولیت ها می تواند باعث مشکلات سلامتی جدی مانند اسپاسم یا انقباض عضلانی شود و حتی باعث تشنج شود.
استفاده از سنا برای چندین هفته می‌تواند عملکرد صحیح روده شما را متوقف کند.
فقط در صورتی که سنا توسط پزشک برای شما تجویز شده باشد، باید به طور منظم و طولانی مدت از آن استفاده کنید.
بارداری، شیردهی و باروری در حین مصرف سنا (سنا چیست؟)
سنا و بارداری
اگر باردار هستید، می بهتر است بدون مصرف دارو، یبوست خود را درمان کنید. می توانید فیبر بیشتری بخورید و مایعات فراوان بنوشید. همچنین ممکن است انجام ورزش های ملایم به شما کمک کند.
اگر تغییر رژیم غذایی و شیوه زندگی مؤثر نباشد، پزشک ممکن است یک ملین مانند لاکتولوز را به شما توصیه کند.
سنا گاهی اوقات در بارداری استفاده می شود و هیچ مدرکی دال بر آسیب رساندن آن به جنین وجود ندارد. با این حال، بهتر است ابتدا انواع دیگر ملین ها را امتحان کنید، زیرا اطلاعات بیشتری برای بی خطر بودن آنها وجود دارد.
سنا و شیردهی
شما می توانید سنا را در دوران شیردهی مصرف کنید.فقط مقادیر اندکی از سنا وارد شیر مادر می شود که بعید است عوارض جانبی خاصی در کودک شما ایجاد کند.اگرچه بهتر است بدون مصرف ملین، یا با استفاده از ملین‌های بی ضررتر مانند لاکتولوز یبوست را درمان کنید.
با پزشک یا داروساز خود صحبت کنید که به شما کمک کند تصمیم بگیرید چه چیزی برای شما بهتر است.
سنا و باروری
هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد مصرف سنا باعث کاهش باروری در مردان یا زنان میشود.
مصرف سنا با سایر داروها
احتیاط مصرف در استفاده با سایر داروها
برخی از داروها هستند که می توانند نحوه عملکرد سنا را تغییر دهند.
در صورت مصرف هر یک از این داروها قبل از شروع مصرف سنا به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید:
-داروهای ادرار آور
-قرص های استروئیدی مانند پردنیزولون
-داروهای قلبی مانند دیگوکسین
این داروها در صورت مصرف بیش از حد سنا می توانند تعادل املاح و مواد معدنی را در بدن شما بر هم بزنند.همچنین اگر دیگوکسین مصرف می کنید، این عدم تعادل احتمال بروز عوارض جانبی جدی دیگوکسین را افزایش می دهد.
مصرف سنا با سایر ملین ها
برای اکثر افراد، مصرف یک نوع ملین برای رفع یبوست کافی خواهد بود.
گاهی اوقات، ممکن است لازم باشد 2 نوع ملین مختلف را به طور همزمان مصرف کنید فقط در صورت توصیه پزشک یا داروساز، 2 ملین را با هم مصرف کنید، زیرا احتمال بروز عوارض جانبی بسیار بیشتر است.
ترکیب سنا با داروهای گیاهی و مکمل ها اگر از داروهای حاوی عصاره‌ی ریشه شیرین بیان استفاده میکنید، به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید.
منابع :
