زردی در نوزادان چیست و چگونه درمان می شود؟

زردی در نوزادان چقدر شایع است؟

زردی در نوزادان یک بیماری بسیار شایع است. تا 60 درصد از نوزادان رسیده در هفته اول زندگی خود دچار زردی می شوند. حدود 80 درصد از نوزادان نارس در هفته اول زندگی خود دچار زردی می شوند.

علائم و نشانه های زردی در نوزادان چیست؟

علامت اصلی زردی، زرد شدن پوست نوزاد شماست. شما می توانید آن را در نور طبیعی، مانند جلوی پنجره، بهتر ببینید. معمولاً ابتدا در صورت کودک شما ظاهر می شود. سفیدی چشم و زیر زبان کودک شما ممکن است زرد به نظر برسد. با افزایش سطح بیلی روبین، زردی ممکن است به سینه، شکم (شکم)، بازوها و پاهای کودک شما نیز منتقل شود. تشخیص زردی ممکن است دشوار باشد اگر که کودک شما پوست تیره تری داشته باشد. اما همچنان باید بتوانید از روی رنگ چشم و زیر زبان نوزادتان تشخیص دهید که زردی دارد یا خیر.

علت زردی در نوزادان چیست؟

زردی نوزاد، که با نام یرقان نوزادی نیز شناخته می شود، یک بیماری شایع است به ویژه در نوزادانی که قبل از هفته 38 بارداری (نوزادان نارس) متولد شده اند و برخی از نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می شوند. علائم یرقان نوزادی شامل زرد شدن رنگ پوست، صلبیه (سفیدی) چشم و عشاهای مخاطی ست.

زردی نوزاد معمولاً به این دلیل رخ می دهد که کبد نوزاد به اندازه کافی بالغ نیست تا از شر بیلی روبین موجود در جریان خون خلاص شود. با این حال در برخی از نوزادان، یک بیماری زمینه ای ممکن است باعث زردی نوزاد شود. به حالت اول (زمانی که کبد نتواند به میران کافی بیلی روبین را دفع کند) زردی فیزیولوژیک و به حالت دوم (زردی در اثر یک بیماری زمینه ای)، زردی پاتولوژیک می گویند.

بیلی روبین ماده ایست که در بدن همه ی افراد از تجزیه هِم به وجود می آید. خود هِم نیز بخشی از یک پروتئین می باشد به نام هموگلوبین که درون گلبول قرمز وجود دارد و مسیول انتقال اکسیژن به بافت های مختلف بدن می باشد.

زردی در نوزادان

زردی نوزاد تا چند روزگی خطرناک است؟

برای پاسخ به این سوال باید به همان تقسیم بندی زردی که در  بالا به صورت مختصر اشاره کردیم برگردیم. همان طور که گفته شد، زردی در نورادان به دو دسته تقسیم می شود:

• زردی فیزیولوژیک: شایع ترین نوع زردی در نوزادان، زردی فیزیولوژیک است. این نوع زردی طبیعی است. زردی فیزیولوژیک در اکثر نوزادان در روز دوم یا سوم بعد از تولد ایجاد می شود. بعد از اینکه کبد کودک رشد کرد، شروع به از بین بردن بیلی روبین اضافی می کند. زردی فیزیولوژیک معمولاً جدی نیست و در عرض دو هفته خود به خود از بین می رود.
• زردی پاتولوژیک: زردی پاتولوژیک در عرض 24 ساعت پس از تولد ظاهر می شود و سطح بیلی روبین خون نوزاد در طول زمان رو به افزایش می گذارد. زردی پاتولوژیک می تواند بیش از 2 هفته برای نوزادان ترم و بیش از 4 هفته برای نوزادان نارس طول بکشد. علل زردی پاتولوژیک عبارتند از عفونت، ناهنجاری های مادرزادی در مجاری صفراوی و پاره شدن گلبول های قرمز نوزاد. زردی پاتولوژیک در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع می تواند منجر به بیماری های جدی مانند انسفالوپاتی بیلی روبین غیرقابل برگشت شود که تهدید کننده ی حیات هست. بازماندگان زردی پاتولوژیک ممکن است درجات مختلفی از عواقب عصبی مانند عقب افتادگی ذهنی را تجربه کنند.

زردی در نوزادان چگونه تشخیص داده می شود؟

پزشک کودک شما علائم زردی را در زمانی که شما هنوز در بیمارستان هستید بررسی می کند. سطح بیلی روبین کودک شما در سه تا پنج روزگی به بالاترین حد خود می رسد. مهم است که پزشک کودک شما سطح بیلی روبین را دوباره در این بازه زمانی بررسی کند. پزشک می تواند سطح بیلی روبین کودک شما را با قرار دادن یک حسگر روی پوست پیشانی کودک شما تخمین بزند. این آزمایش سطح بیلی روبین پوستی (TcB) را نشان می دهد. اگر سطح بیلی روبین پوستی بالا باشد، پزشک کودک شما آزمایش خون را برای تایید نتایج درخواست می کند. برای این کار پاشنه کودک شما را با سوزن ظریفی سوراح می کنند تا نمونه کوچکی از خون جمع آوری شود. آزمایش خون سطح بیلی روبین کل سرم (TSB) را نشان می دهد.

در چه صورت زردی نوزاد باید درمان شود؟

آکادمی اطفال آمریکا از جدول سطح زردی نوزاد برای تعیین اینکه آیا نوزاد نیاز به درمان دارد یا خیر استفاده می کند. این جدول بر اساس سطح کل بیلی روبین سرم و سن کودک شما است. به جدول زیر نگاه کنید. اگر میزان بیلی روبین سرم کودک شما بیشتر از مقدار نوشته شده در جدول باشد، نیاز به درمان دارد.

زردی در نوزادان

درمان زردی نوزادان 

درمان زردی نوزادان معمولاً ضروری نیست. سطوح خفیف زردی معمولاً با ادامه رشد کبد کودک خود به خود از بین می رود (ممکن است یک تا دو هفته طول بکشد). شیر دادن مکرر به نوزاد (10 تا 12 بار در روز) می تواند دفع مدفوع (حرکت روده) را تحریک کند. این به کودک شما کمک می کند تا بدن خود را از شر بیلی روبین اضافی از طریق دفع مدفوع خلاص کند.

اگر سطح بیلی روبین کودک شما بالا باشد یا همچنان در حال افزایش باشد (جدول بالا را نگاه کنید)، پزشک ممکن است درمان فتوتراپی را توصیه کند. در طول فتوتراپی، پزشک، لباس نوزاد شما در آورده و زیر نورهای آبی مخصوص قرار می دهد. آنها فقط یک پوشک و یک ماسک برای محافظت از چشمان خود خواهند پوشید. فتوتراپی به کبد کودک شما کمک می کند تا از شر بیلی روبین اضافی خلاص شود. چراغ ها به کودک شما آسیب نمی رسانند. درمان فتوتراپی یک تا دو روز طول می کشد. اگر سطح بیلی روبین کودک شما خیلی بالا نیست، ممکن است بتوانید کودک خود را با نور درمانی در خانه درمان کنید. در موارد نادری که فتوتراپی جواب نمی دهد، ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی کودک شما ممکن است تعویض خون را توصیه کند. با تعویض خون، مقداری از خون کودک شما با خون تازه و اهدایی جایگزین می شود.

به صورت خلاصه درمان مناسب برای یرقان نوزادی را بر اساس نوع زردی ایجاد شده در زیر مشاهده می فرمایید:

زردی خفیف: اگر نوزاد سالم و خوب باشد، نیازی به درمان نیست. کبد نوزاد تنها چند روز طول می کشد تا بیلی روبین را به درستی دفع کند.

زردی متوسط: فتوتراپی (نور درمانی) رایج ترین درمان است. فتوتراپی بیلی روبین موجود در پوست نوزاد را به یک ماده شیمیایی کمتر مضر تبدیل می کند. پزشک کودک شما لباس‌هایش را درآورده و در یک انکوباتور گرم زیر نورهای آبی قرار می دهد. برای به حداکثر رساندن قرار گرفتن در معرض نور، کودک شما فقط از پوشک و محافظ چشم استفاده می کند. درمان معمولاً یک یا دو روز طول می کشد و ممکن است در خانه یا دربیمارستان با انجام شود. برای جلوگیری از کم آبی و افزایش دفع بیلی روبین، کودک شما به شیر دادن منظم هر سه تا چهار ساعت نیاز دارد.

زردی شدید: گاهی اوقات نوزادان نیاز به درمان با بیش از یک نور آبی در یک زمان دارند (فوتوتراپی چندگانه). به ندرت و فقط در موارد بسیار شدید که یک بیماری زمینه‌ای باعث زردی می‌شود، ممکن است نیاز به تزریق خون باشد.

درمان بیماری های شایعی که باعث زردی می شوند

زردی فیزیولوژیکی: اغلب نیازی به درمان نیست، گاهی اوقات نیاز به فتوتراپی است.

یرقان شیر مادر: شیردهی باید ادامه یابد. فتوتراپی گاهی در چند روز اول مورد نیاز است و معمولاً بعد از آن نیازی به درمان نیست

تفاوت های گروه خونی مادر و نوزاد: آنتی بادی های ساخته شده توسط مادر می توانند برای چند هفته در سیستم کودک فعال باقی بمانند و موجب لیز گلبول های قرمز نوزاد و افزایش بیلی روبین شود. گاهی اوقات یک دوره طولانی تر فتوتراپی مورد نیاز است.

زردی در نوزادان

درمان بیماری‌های نادری که باعث زردی می‌شوند

کم خونی همولیتیک: درمان بستگی به علت دارد. به عنوان مثال، درمان کم خونی همولیتیک ناشی از عفونت مالاریا شامل داروهای ضد مالاریا است

گالاکتوزمی: یک بیماری ژنتیکی نادر است که بدن نوزاد قادر نیست نوعی قندِ شیر به نام گالاکتوز را متابولیزه کند. درمان اصلی این است که مطمئن شوید رژیم غذایی کودک حاوی گالاکتوز یا لاکتوز (یک قند شیر دیگر) نیست. به طور معمول، این به معنای توقف شیردهی و استفاده از شیر خشک است

آترزی صفراوی: درمان شامل جراحی برای اتصال بخشی از کبد به روده (روده باریک) است تا بیلی روبین و سایر محصولات به طور موثر تخلیه شوند.

قطره یبلی ناستر برای زردی نوزاد

یکی از درمان های توصیه شده در متون طب سنتی برای درمان زردی نوزاد استفاده از شیرخشت می باشد. قطره شیرخشت در بازار دارویی ایران با نام های بیلی ناستر، نئوناستر و بیلی استاپ موجود می باشد. شیرخشت که در واقع یک صمغ گیاهی می باشد حاوی مقادیر بالایی از یک نوع قند به نام مانیتول است.

باید توجه کرد که این قطره درمان اصلی برای زردی نوزاد نیست بلکه یک نوع درمان کمکی محسوب می شود. مقدار بالای مانیتول در این قطره موجب می شود که مدفوع نوزاد زیاد شود و از این طریق مقادیر اضافی بیلی روبین دفع شود. در حقیقت این قطره با افزایش دفعات دفع مدغوع کودک شما جلوی بازجدب شدن بیلی روبین از روده ها را گرفته و آن را از طریق مدفوع دفع می کند. به طور کلی این قطره عوارض جانبی خاصی جز نفخ و اسهال ندارد که اسهال ایجاد شده نیز به علت مکانیسم عملکرد قطره هست. میزان مصرف قطره ی بیلی ناستر به ازای هر کیلوگرم وزن نوزاد 3 تا 5 قطره، سه مرتبه در روز می باشد.

چگونه از زردی نوزاد پیشگیری کنیم؟

زردی در نوزادان طبیعی است و معمولا قابل پیشگیری نیست. شما می توانید با شیر دادن مکرر نوزاد، خطر ابتلا به زردی شدید را کاهش دهید. تغذیه مکرر حرکات منظم روده را تحریک می کند که به کودک شما کمک می کند تا از شر بیلی روبین خلاص شود.

• نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می کنند: شما باید در هفته اول زندگی به کودک خود 8 تا 12 بار در روز شیر بدهید.
• نوزادانی که با شیر خشک تغذیه می شوند: باید در هفته اول زندگی کودک خود هر دو تا سه ساعت، 30 تا 60 میلی لیتر شیر خشک بدهید. مطمین شوید که نوزاد شما در طول 24 ساعت حداقل 8 بار شیرخشک مصرف بکند.

همچنین، مطمئن شوید که پزشک کودک شما سطح بیلی روبین کودک شما را قبل از ترک بیمارستان بررسی می کند. بهتر است که سطح بیلی روبین نوزاد در هفته اول زندگی بار دیگر نیز سنجیده شود.

زردی در نوزادان چقدر طول می کشد؟

زردی در نوزادان طبیعی است. معمولاً در روز دوم یا سوم زندگی آنها ایجاد می شود. در نوزادانی که با شیر خشک تغذیه می شوند، زردی معمولا در عرض دو هفته خود به خود از بین می رود. در نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می شوند، زردی می تواند یک ماه یا بیشتر طول بکشد.

زردی در نوزادان

عواقب زردی در نوزادان چیست؟

زردی در نوزادان شایع است. برای اکثر نوزادان، زردی بدون درمان در عرض یک تا دو هفته بهبود می یابد. اما مهم است که سطح بیلی روبین کودکتان بررسی شود. سطح بالای بیلی روبین در صورت عدم درمان فوری می تواند منجر به بیماری های جدی شود. این شرایط شامل فلج مغزی، ناشنوایی و کرنیکتروس (نوعی آسیب مغزی) است.

جمع بندی

زردی در نوزادان که با رنگ زرد پوست ملتحمه چشم و غشاهای مخاطی شناخته می شود، یک حالت شایع بین نوزادان است که در اکثر نوزادان طی یک تا دو هفته بهبود می یابد. در اکثر نوزادان زردی به خاطر بلوغ نیافتن کامل کبد برای حذف و دفع بیلی روبین از بدن است که در این صورت به آن زردی فیزیولوژیک می گویند.

تنها در برخی نوزادان زردی به علت یک بیماری زمینه ای مانند عفونت یا اختلالات در مجاری صفراوی ایجاد می شود که در این صورت باید درمان صورت بپذیرد. پزشک برای تشخیص اینکه آیا کودک شما نیاز به درمان دارد یا خیر سطح بیلی روبین خون او را اندازه می گیرد. رایج ترین درمان زردی نوزادان شامل نور درمانی می باشد. در موارد نادری نیز ممکن است پزشک تشخیص دهد که کودک شما نیاز به تزریق خون دارد.

منابع:

https://www.betterhealth.vic.gov.au

https://my.clevelandclinic.org