خمیر دندان

خمیر دندان چیست؟

خمیر دندان یک محصول بهداشتی پر کاربرد مرتبط با بهداشت و حفظ سلامت دهان و دندان است. این فرآورده بهداشتی، ترکیبی به شکل خمیر یا ژله است که به همراه مسواک استفاده می شود برای تمیز کردن و حفظ زیبایی و سلامت دندان. استفاده از خمیر دندان مناسب می تواند نقش مهمی در بهداشت و سلامت دهان و دندان داشته باشد. همچنین شناخت بهترین نوع خمیر دندان برای خرید و استفاده، یکی از تکنیک های مهم مراقبت از دهان و دندان به شمار می‌آید.

خمیردندان به هر فرمی که باشد دارای مواد ساینده‌ای است که بتواند ترکیب ضد پوسیدگی را به دندانها برساند. این ترکیب ضد پوسیدگی به پیشگیری و درمان حفره‌های دندانی که همان پوسیدگی دندان است، کمک می‌کند. این ترکیب در بیشتر خمیردندان‌ها فلوراید است. به علاوه، ترکیبات دیگری نیز در خمیردندان‌ها وجود دارد که موجب بهبود سلامت دهان و دندان شده که در ادامه اشاره خواهیم کرد.

از کاربردهای مهم مصرف خمیردندان موارد زیر است:

• کاهش تارتار دندان (رسوب آهکی سخت تشکیل شده بر روی دندان و مسبب ایجاد پوسیدگی)
• کاهش التهاب لثه
• کاهش حساسیت دندانی
• جلوگیری از فرسایش مینای دندان
• سفید شدن دندان‌ها
• بهبود بوی بد دهان

بنابراین خمیردندان به عنوان یک ساینده به از بین بردن پلاک و مواد غذایی بر روی و داخل دندانها و بوی بد دهان کمک می‌کند. این فرآورده حاوی ماده اولیه موثر (معمولاً فلوراید) برای جلوگیری از پوسیدگی دندان و بیماری‌های لثه مانند التهاب لثه است. نمک و جوش شیرین از گونه موادی هستند که می‌توانند جایگزین خمیر دندان شوند.

تاریخچه

در 4000 سال پیش افراد برای تمیز کردن دندانهای خود و پاکسازی لکه‌ها از روی دندانها از مواد خشنی مانند استخوان ماهی، شن و ماسه های ریز، پوسته سخت گیاهان و … استفاده می کردند. بعدها متوجه شدند که این مواد سخت می توانند به مینای دندان آسیب وارد کنند. پس به فکر جایگزین بودند. در اروپا تا قرن بیستم، استفاده از اسیدهای قوی جهت رفع لکها و پلاکهای دندان رایج بوده است که این ترکیبات نیز به علت ویژگی خورندگی که دارند می توانست با مشکلات زیادی همراه باشد. همچنین از نمک سفره نیز برای تمیز کردن دندان ها استفاده میشد.

اولین خمیردندان به روش مدرن، در سال 1850 و توسط واشنگتن ونتورث شفیلد، جراح دندانپزشکی و شیمی‌دان ساکن نیویورک اختراع شد. این اختراع در شیشه بسته بندی می شد و از گچ به عنوان عامل ساینده در آن استفاده می شد. و اما جهش بزرگ در تولید خمیر دندان در اواسط قرن بیست اتفاق افتاد که در تولید این محصول از سدیم فلوراید به عنوان عامل موثر در پاک کنندگی خمیردندان‌ها استفاده می شد. همچنین به علت عدم اثبات تاثیر فلوراید و برخی شیرین کننده‌های مصنوعی کاربردی در خمیردندان، خمیردندان‌های بدون فلوراید و شیرین‌کننده‌های مصنوعی (مانند ساخارین) نیز تولید شد. خمیردندان به فرم پمپی و تیوپی امروزی از سال 1980 ارائه شد که در این زمان ترکیب بی کربنات سدیم نیز به عنوان عامل تقویت لثه و افزایش دهنده اثر پاک کنندگی به ترکیبات خمیردندانها اضافه شد.

مزایای استفاده از خمیر دندان

از بین بردن پلاک و باکتری‌

پلاک و باکتری‌ها عامل اصلی بروز بیماریها و عفونت لثه و پوسیدگی دندان است که مهمترین نقش خمیر دندان از بین بردن همین باکتری ها و پلاک های روی دندان‌هاست. در واقع بهترین روش برای کنترل این موارد مسواک زدن دندانهاست.

جلوگیری از التهاب لثه و بروز بیماریهای بزرگتر

ترکیبات مفیدی در خمیردندانها وجود دارد که جلوی التهاب لثه را می گیرند. التهاب لثه خود باعث ایجاد مشکلات بیشتر برای دهان و دندان می شود که در موارد وخیم تر نیاز به عمل جراحی پیدا خواهد کرد.

افزایش مقاومت دندان‌ها در برابر پوسیدگی

همه خمیردندانهای مورد تایید سازمان بهداشت جهانی، ترکیبی به نام فلوراید دارند که این ترکیب عنصر بسیار مهم برای بالا بردن مقاومت دندان در مقابل پوسیدگی است. فلوراید موجود در خمیردندان موجب تقویت دندان‌ها در برابر پوسیدگی خواهد شد. همچنین استفاده از خمیر دندان‌های بی کیفیت، احتمال بروز بیماری‌های مربوط به دهان و دندان را افزایش خواهند داد.

محافظت از مینای دندان

مینای دندان تاثیر مستقیم بر پوسیدگی دندان ها دارد بنابراین لازم است خمیردندان بتواند از مینای دندان به خوبی محافظت کند. از انتخاب خمیردندانی که باث فرسایش مینای دندانها می شود خودداری کنید. آسیب رسیدن به مینای دندان همچنین می‌تواند مشکلات بیشتری را برای دهان و دندان ایجاد کند.

خوش‌بو کردن دهان

از مزایای مهم خمیردندان، خوشبو کردن دهان است. این محصولات می‌توانند طعم‌های مختلفی داشته باشند و فضای دهان را تازه، با طراوت و خوشبو کنند. حتی الامکان بهتر است از خوشبوکننده‌های دهان استفاده نکنید چون در ترکیبات آنها قندهای مضری به کار رفته که می تواند باعث آسیب به دندان شود.

سفید کردن دندان‌ها

یکی دیگر از مزایای استفاده از خمیر دندان، سفید شدن دندان‌هاست. در این زمینه خمیردندان های سفید کننده با کیفیتی نیز موجود است.

مواد تشکیل دهنده:

علاوه بر ۲۰ الی ۴۲ درصد آب، خمیر دندان ها از مواد تشکیل دهنده مختلفی درست میشوند که سه ماده اصلی عبارتند از ساینده ها، فلوراید و مواد شوینده. مواد تشکیل دهنده خمیردندان باعث ایجاد حس تازگی و تمیزی در دهان می‌شوند.

ساینده ها

یک خمیر دندان معمولی حداقل 50 درصد از مواد ساینده تشکیل شده که اینها ذرات نامحلولی هستند که به از بین بردن پلاک دندان کمک می کنند. زمانی که جرم و پلاک از روی دندان حذف شوند، از جمع شدن تارتارجلوگیری شده و احتمال ایجاد حفره دندانی و بیماریهای لثه را به حداقل می رساند. لازم به ذکر است که استفاده از مقادیر بیش از حد مواد ساینده در خمیردندان می تواند مضر باشد.

فلورایدها

فلوراید درون بدن به طور طبیعی به شکل فلوراید کلسیم وجود دارد. این ماده بیشتر در استخوان‌ها و دندان‌ها یافت می شود. آب، برخی از نوشیدنی‌‌ها و برخی از مواد غذایی مانند غذا‌های دریایی نیز حاوی فلوراید هستند. فلوراید با تاثیر بر تکامل سلول‌های دندانی که مسئول ایجاد شکل نهایی دندان هستند، باعث ایجاد دندان ‌هایی می شود که در برابر پوسیدگی مقاوم ترند. بعد از رویش دندان، اگر دندان در معرض مایعات حاوی فلوراید (غذا‌ها و بزاق) قرار گیرد، جذب فلوراید در سطح مینا ادامه می‌یابد. بنابراین فلوراید اثر حفاظتی بر مینای دندان دارد و به علاوه بر روی روند حمله باکتری به دندان تاثیر گذاشته و بدین وسیله جلوی فرایند پوسیدگی را می گیرد از دو طریق: 1- توانایی متابولیسم باکتری ‌ها برای تولید اسید را کاهش داده 2- با افزایش PH بزاق، حالت اسیدی آن را کاهش می دهد.

فلوراید به شکل‌های مختلف محبوب‌ترین ماده موثره اولیه در خمیردندان برای جلوگیری از ایجاد حفره است. فلوراید در گیاهان، حیوانات و بعضی از منابع طبیعی آب به مقدار کمی وجود دارد. فلوراید اضافی موجود در خمیر دندان تاثیر مفیدی در تشکیل مینای دندان و استخوان‌ها دارد. سدیم فلوراید (NaF) متداول‌ترین منبع فلوراید است، اما فلوراید استنوس و مونوفلوئوروفسفات سدیم نیز کاربرد دارند. در واقع، فلوراید استنوس در کاهش شیوع پوسیدگی دندان و کنترل التهاب لثه نسبت به سدیم فلوراید موثرتر عمل می‌کند، اما لکه های سطحی بیشتری بر روی دندان ها ایجاد می کند.

سورفکتانت‌ها

سورفکتانت ماده ای کاربردی در محصولات مراقبتی مثل شامپو و … است. بیشتر خمیرداندانها دارای سدیم لوریل سولفات (SLS) یا سورفاکتانت های مربوطه هستند. سورفکتانت عموما یک ماده کف کننده است که امکان توزیع یکنواخت خمیر دندان را فراهم نموده و قدرت پاک کنندگی آن را بهبود می‌بخشد.

عوامل آنتی باکتریال

تریکلوزان، یک ماده ضد باکتری و یکی از مواد رایج خمیردندان است. تریکلوزان یا کلرید روی به جلوگیری از التهاب لثه، کاهش تارتار دندان و بوی بد دهان کمک می‌کند.

طعم دهنده‌ها

خمیر دندان در رنگ‌ها و طعم‌های متنوعی موجود هستند. نعنای دشتی، نعنافلفلی و گیاه گالتریا سه طعم دهنده رایج در خمیر دندان‌ها محسوب می‌شوند. برخی از طعم دهنده‌ها و اسانس‌های دیگر عبارتند از بادیان رومی، زردآلو، آدامس بادکنکی، دارچین، رازیانه، اسطوخودوس، چریش، زنجبیل، وانیل، لیمو، پرتقال و کاج.

اصلاح کننده‌ها

نانوکریستالهای هیدروکسی آپاتیت و انواع فسفات کلسیم در فرمولاسیون خمیردندان برای اصلاح مینای دندان به کار رفته اند.

دیگر مواد تشکیل دهنده خمیرندان

الکلهای قندی مختلف مانند گلیسرول، سوربیتول، یا زایلیتول، یا مشتقات مرتبط مانند ۱،۲-پروپیلن گلیکول و پلی اتیلن گلیکول؛ کلرید استرانسیم یا نیترات پتاسیم برای کاهش حساسیت در برخی از خمیردندان ها، پلی فسفات سدیم برای به حداقل رساندن تشکیل تارتار، دهانشویه کلرو هگزیدین به دلیل تأثیر مثبت آن در کنترل پلاک و التهاب لثه، هیدروکسید سدیم و غیره.

زایلیتول

خمیردندان‌ها با ترکیبات زایلیتول می‌توانند در جلوگیری از پوسیدگی دندان در دندانهای دائمی کودکان موثرتر از خمیردندانهای حاوی فلوراید عمل ‌کنند.

گلیسرول یا گلیسیرین

این ماده از خشک شدن خمیر دندان جلوگیری می کند، بافتی ثابت به آن بخشیده و کمک می کند تا راحت از تیوپ خارج شود.

سوربیتول

سوربیتول نیز به همراه گلیسرول به انسجام خمیر دندان کمک کرده که یک ماده شیرین کننده نیز است. ساخارین از دیگر شیرین کننده های رایج است. سوربیتول برخلاف شکر ایجاد حفره نمی کند و به عنوان جایگزین قند برای افراد دیابتی کاربرد دارد.

خمیردندان سفید کننده

خمیردندان‌ ‌‌های سفید کننده لکه‌‌‌های روی سطوح خارجی دندان‌‌ها را که در اثر نوشیدن چای و قهوه، سیگار کشیدن و دلایل دیگر ایجاد می‌شوند، پاکسازی می کنند. این نوع از خمیر دندان‌ دارای مواد سفیدکننده ای مانند پراکسید اکسیژن و یا ذرات کوچکی با خاصیت سایشی است که مینای دندان را می‌ساید. لایه خارجی دندان برداشته شده ولایه زیرین که سفیدتر است نمایان می شود.

اما اگر در استفاده از این خمیردندان‌‌ها زیاده روی شود، درخشندگی دندان‌‌ها و مینای دندان از بین می‌رود و نبود مینای دندان هم پس از مدتی منجر به پوسیدگی خواهد شد. بنابراین مصرف مداوم روزانه و طولانی‌مدت این نوع محصولات توصیه نمی‌گردد.

خمیر دندان‌‌های سفید کننده لکه‌های روی سطح خارجی دندان‌ها در اثر مصرف چای، قهوه، سیگار و … را پاک می کند. اما نمی‌تواند رنگ طبیعی دندان ها را تغییر دهد.

برای سفید شدن دندان از چه خمیر دندانی استفاده کنیم؟

خمیر دندان اینتگرال 8 کاره سفید کننده سیگنال

خمیر دندان سفید کننده 5 دقیقه ای میسویک

خمیر دندان سفید کننده روزانه میسویک

خمیر دندان سیگنال وایت نو (سفیدکننده فوری)

خمیر دندان‌‌های زغالی

این خمیر دندان‌‌‌ها حاوی کربن هستند. کربن به دلیل خواص سایندگی خود می‌تواند باعث آسیب به مینای دندان شود. خمیر دندان‌‌‌های زغالی یا سفید کننده‌‌‌های دندانی دارای مواد ساینده و زبر هستند که در مدت زمان کوتاهی می توانند دندانها را سفید کنند اما سبب پوسیدگی و از بین رفتن مینای دندان نیز شوند. این نوع خمیر دندان‌‌‌ها حاوی میزان فلوراید کمی هستند و محافظت کاملی از دندان‌‌ها به عمل نمی آورند.

خمیر دندان زغالی سیگنال

در واقع می توان گفت مسواک زدن و استفاده از خمیر دندان، سرعت تشکیل جرم و لکه ‌‌های دندانی را کاهش می دهد، اما زمانی که جرم بر روی سطح دندان تشکیل می شود، مسواک و خمیردندان دیگر قابلیت برداشتن آن‌‌ها از روی دندان را نداشته و بنابراین لازم است جرم گیری حرفه ای و به صورت دوره ای در مطب دندانپزشکی انجام گیرد.

خمیر دندان حاوی فلوراید برای کودکان

فلوراید برای پیشگیری از ایجاد حفره در دندان و پوسیدگی در کودکان بالای 2 سال توصیه می‌شود. کودکانی که قبل از این سن از خمیردندان حاوی فلوراید استفاده کنند در معرض خطر فلوروز مینای دندان و سپس پوسیدگی دندان قرار می‌گیرند. اگرچه نادر است اما بلعیدن بیش از حد خمیردندان می‌تواند برای کودکان سمی و خطرناک باشد، بنابراین فقط مقدار کمی از ماده داخل تیوب خمیردندان را روی مسواک بگذارید. خمیردندان‌‌‌های دارای فلوراید کمتر نیز برای کودکان در دسترس هستند، اما به طور کلی قبل از هر گونه استفاده با پزشک یا دندانپزشک کودکان مشورت نمایید. همچنین به یاد داشته باشید که هنگام مسواک زدن فرزندانتان، آن‌‌‌ها را زیر نظر داشته باشید و از آن‌‌‌ها بخواهید خمیر دندان اضافی را داخل سینک ظرفشویی بریزند. (محصولات خمیردندان کودک)

خمیردندان های ضد جرم و پوسیدگی

خمیردندان ضد پوسیدگی، در پیشگیری از پوسیدگی و بازگرداندن مواد معدنی مورد نیاز به مینای دندان نقش دارند. این نوع از خمیردندان، حاوی ترکیبات فلوراید مانند سدیم فلوراید، فلوراید استانوز یا مونوفلوروفسفات است. استفاده از خمیر دندان‌های ضدجرم تا حدی زیادی می‌تواند جرم دندان‌ها را از بین ببرد و تغییر رنگ در دندان ایجاد کند اما این محصولات، مقادیر زیادی مواد ساینده دارند که دندانپزشکان استفاده دائمی از آنها را توصیه نمی‌کنند، چرا که به مرور زمان به مینای دندان آسیب رسانده و باعث بروز حساسیت‌های دندانی خواهد شد.

دندان پزشکان همواره تاکید دارند که با مسواک زدن تنها می‌توان سطوح بیرونی، درونی و روی دندان‌ها را تمیز کرد، اما برای تمیز کردن بین دندان‌ها و قبل از مسواک لازم است حتما از نخ دندان استفاده کرد. همچنین گفتنی است که خمیر دندان نباید جایگزینی برای جرمگیری دندان‌ها شود. برخی از افراد تصور می کنند که جرمگیری، مینای دندان‌ها را از بین برده و زمینه ایجاد پوسیدگی دندان‌ را فراهم می‌سازد در حالی‌که جرم دندان است که برای لثه و بافت‌های نگهدارنده دندان مضر و مکانی برای تجمع و تکثیر میکروب‌هاست که سلامت دندان و لثه را به خطر می اندازد و این جرم ها تنها با جرمگیری از بین می رود. بنابراین جرم برای دندان مضر است نه جرم گیری.

خمیر دندان بدون فلوراید

خمیر دندان بدون فلوراید به تمیز کردن دندان‌ها کمک می‌کند، اما مانند خمیر دندان‌های دارای فلوراید از دندان در برابر پوسیدگی محافظت نمی کند. برای انتخاب خمیر دندان بدون فلوراید، مطمئن شوید که به طور مرتب مسواک زده و دندان ها را به خوبی تمیز می‌کنید تا هر نوع حفره یا علائم پوسیدگی دندان را سریعا تشخیص داده و از آن جلوگیری نمایید.

خمیر دندان مخصوص کامپوزیت

خمیردندانی که صرفا برای دندان های کامپوزیت شده طراحی شده باشد، وجود ندارد. بنابراین باید از خمیردندان حاوی فلوراید و بدون مواد ساینده (خمیردندان پولیش دار) استفاده شود. این خمیردندانها باید فاقد پراکسید هیدروژن، ماده سفید کننده دندانها، باشند. این ماده نقش مخربی بر روی کامپوزیت‌ها دارد و به مرور ممکن است باعث آسیب به کامپوزیت‌ها و کاهش طول عمر آنها شود.

خمیر دندان ارتودنسی

خمیر دندان مخصوص ارتودنسی دارای قدرت زیادی در حذف ذرات غذای جمع شده در بین براکت و سیم و جلوگیری از تجمع پلاک دندانی است. بیشتر خمیر دندان‌های حاوی فلوراید و بدون سفید کننده معمولا برای دندان‌های ارتودنسی مناسب هستند.

خمیر دندان ژلی (غیر ساینده)

خمیر دندان ژلی نسبت به خمیردندان‌های معمولی سایندگی کمتری دارد و مناسب برای افرادی است که دندان‌های حساسی دارند. برای افرادی که مینای ضعیف دارند این ساییدگی کمتر می‌تواند یک مزیت عالی باشد.

قرص خمیر دندان چیست؟

قرص خمیردندان نوعی خمیردندان فشرده ساخته شده از همان مواد مورد استفاده در خمیردندان های معمولی است با این فرق که در ساخت قرص‌های خمیردندان آب کمتری استفاده می‌شود. برای استفاده از قرص خمیردندان، باید آن را در دهان قرار دهید و گاز بزنید تا شروع به کف کردن کند. بعد از اینکه قرص کاملا کف کرد، از یک مسواک برای تمیز کردن دندان‌ها استفاده کنید.