در این مطلب از سری مجلات پزشکی بخش سلامتی در سایت داروخانه دکتر دانیالی می‌پردازیم به:
بررسی پزشکی بوسیله برونیلدا نازاریو Brunilda Nazario دارای دکترای پزشکی، ۱۴ دسامبر ۲۰۲۱.
آیا ویتامین B12 کافی دریافت می کنید؟ شما باید مطمئن شوید که در جهت سالم ماندن، این کار را انجام می دهید. ویتامین ب۱۲ کارهای زیادی برای بدن شما انجام می دهد. برای نمونه به ساخت DNA و گلبول های قرمز خون شما کمک می کند.
از آنجایی که بدن شما ویتامین ب ۱۲ نمی‌سازد، باید آن را از غذاهای حیوانی یا مکمل ها دریافت نمایید. و شما باید این کار را به طور سامانمند انجام دهید. در حالی که ب۱۲ تا پنج سال در کبد ذخیره می شود، در نهایت ممکن است دچار کمبود شوید زیرا رژیم غذایی شما به حفظ سطح آن کمکی نمی کند.
ویتامین B12 چیست؟
ویتامین ب 12 یا کوبالامین یکی از ویتامین های گروه B و محلول در آب است؛ به این معنی که در آب حل می‌شود و با جریان خون حرکت کرده و به قسمتهای مختلف بدن می‌رسد. بدن انسان قادر است ویتامین B12 را به مدت چهار سال در خود ذخیره کند. و از آنجایی که محلول در آب است، مقادیر اضافی را از طریق ادرار دفع می‌کند.
ویتامین B12 در بدن ساخته نمی‌شود و لازم است از طریق تغذیه جذب بدن شود. در برخی از افراد این ویتامین به مقدار بسیار کمی جذب شده و یا غذاهای معمول مورد مصرف آنها دارای میزان کافی ویتامین ب ۱۲ نیستند. این ویتامین به طور طبیعی، در فرآورده‌های گوشتی وجود دارد. به صورت صنعتی نیز تنها از طریق سنتز تخمیری باکتریایی تولید می‌گردد.
کمبود ویتامین b۱۲ عموما رایج نیست، اما افراد گیاهخوار می‌توانند در معرض خطر کمبود این ویتامین قرار بگیرند زیرا غذاهای گیاهی حاوی ویتامین B-۱۲ نیستند. بنابراین اگر از گوشت و لبنیات در رژیم غذایی خود به میزان کافی بهره نمی برید، باید با یک متخصص تغذیه، پزشک و یا داروساز مشورت کنید که مشخص شود مصرف مکمل ویتامین ب۱۲ برای شما الزامی هست یا خیر.
می توان گفت ویتامین B12 در بین ویتامین ها، بزرگترین و پیچیده‌ترین ساختار را دارد. این ویتامین نقش اساسی در تشکیل گلبولهای قرمز خون، متابولیسم سلولی، عملکرد عصبی و تولید DNA و عملکرد طبیعی مغز دارد.
در این مطلب می خوانید
فواید ویتامین B12 برای سلامتی
متابولیسم همه سلول‌های بدن به ویتامین B12 وابسته است. این ویتامین در سنتز و ترکیب اسیدهای چرب و تولید انرژی نقش دارد و از طریق کمک به جذب اسید فولیک (B9) در بدن، موجب آزادسازی انرژی می‌شود. قرص ویتامین B12 معمولا برای افزایش انرژی و رفع خستگی، سلامت سیستم عصبی، تولید گلبول قرمز خون و بهبود عملکرد شناختی و سلامت روان مورد مصرف قرار می‌گیرد. از ویتامین B12 برای کمک به درمان بیماریهای متعددی استفاده می‌شود.
تأثیر ویتامین B12 بر عملکرد سیستم عصبی
کمبود ویتامین ب 12 در بدن باعث بروز بیماریهای عصبی و جسمی متعددی می‌شود که ممکن است گاها عوارض جبران‌ناپذیری نیز داشته باشد. کوبالامین یا ویتامین B12 یکی از ویتامین‌های بسیار مهم جهت عملکرد مطلوب دستگاه عصبی است و درمانی مؤثر برای اختلالات و فشارهای روحی-روانی و افسردگی به شمار می‌آید.
تأثیر این ویتامین بر سیستم عصبی خودمختار که مسئولیت برقراری ثبات شرایط داخلی بدن را دارد، قابل توجه است. این ویتامین در تشکیل DNA، ساخت غلاف میلین (پوشش سلول‌های عصبی)، تکثیر سلولی و تولید گلبول قرمز، جذب آهن و اسید فولیک مؤثر است. عوارض کمبود ویتامین B12 عبارتند از: کم‌خونی، احساس ضعف و سستی و بی‌حالی، حواس‌پرتی، زوال عقل و عدم تمرکز، زخم دهان و زبان، کاهش وزن، اختلال در راه رفتن و بوی بد دهان. علائم حاد کمبود این ویتامین توهم، افسردگی، از دست دادن حافظه و پارانویا است.
ارتباط ویتامین B12 با افسردگی
کمبود ویتامین ب 12 باعث افزایش تنش، اضطراب و احتمالا ابتلا به افسردگی خواهد شد. این ویتامین در سنتز مواد شیمیایی مغز نقش دارد که به تنظیم خلق و خوی انسان کمک زیادی می کند.
درمان آلزایمر با مکمل ویتامین B12
مصرف قرص ویتامین ب ۱۲ میتواند بروز بیماریهایی مانند آلزایمر و مشکلات حافظه را در افراد مسن کاهش دهد.
کم کاری تیروئید
تیروئید برای حفظ عملکرد صحیح خود در بدن نیاز ویتامین ب 12 دارد. در صورت عدم وجود ویتامین ب 12 کافی در بدن، غده تیروئید به اندازه کافی هورمون تولید نمی کند، و کم کاری تیروئید را به وجود می آورد.
کم خونی ناشی از کمبود ویتامین B12
ویتامین B12 جهت تولید گلبولهای قرمز، سفید و پلاکت‌ها ضروری می‌باشد. کمبود ویتامین ب12، در مبتلایان به بیماریهای روده ای یا کم خونی شدید، که جذب ویتامین در روده به خوبی انجام نمی شود شایع است. در اثر کمبود این ویتامین، تولید سلول‌های خونی در مغز استخوان به درستی انجام نمی شود و این سلول‌ها طول عمر کمتری نیز در قیاس با سلول های سالم دارند و نتیجه آن کم خونی فرد است.
کم خونی ناشی از کمبود ویتامین B12 با انجام آزمایش خون و اندازه گیری میزان هموگلوبین و ویتامین B12 تشخیص داده می‌شود. نوع درمان نیز با توجه به علت و شدت کم خونی متفاوت است. برخی از مبتلایان نیاز دارند که کل عمر خود تحت درمان باشند، گاهی مصرف مکمل‌های ویتامین B12 کفایت می‌کند، و در افراد مبتلا به کم خونی شدید، تزریق خون به همراه مصرف مکمل های ویتامین B12 توصیه می‌گردد.
در نوزادانی که از مادران مبتلا به کمبود ویتامین B12 متولد می‌شوند، احتمال تاخیر تکاملی، نقایص سیستم عصبی و مغز بیشتر است.
تاثیر ویتامین ب 12 در ابتلا به فشار خون
ویتامین ب 12 در کاهش سطح اسید آمینه هموسیستئین در بدن تاثیر دارد. افراد با سطوح بالای هموسیستئین بیشتر در معرض ابتلا به بیماریهای قلبی-عروقی هستند. بنابراین قرص ویتامین ب 12 برای مبتلایان به فشار خون بالا می تواند مفید باشد. با این حال، در صورت ابتلا به فشار خون بالا قبل از اقدام برای خرید قرص ویتامین ب 12 لازم است با پزشک یا داروساز حتما مشورت نمایید.
ویتامین B12 برای بیماری های قلبی و عروقی
برخی مطالعات نشان داده است که ویتامین B۱۲، در ترکیب با فولیک اسید (ویتامین B۹) و ویتامین B۶ با کاهش سطح یک اسید آمینه در خون (هموسیستئین)، خطر بروز بیماریهای قلب و عروق خونی را کاهش می دهد. با این حال، در این زمینه مطالعات بیشتری مورد نیاز است. همچنین بدون توصیه متخصص تغذیه یا پزشک و دکتر داروساز نباید مکمل ب 12 برای این منظور استفاده نمود.
درمان بیماری ایمرسلوند-گراسبک با مکمل ویتامین B۱۲
بیماری یا سندوم ایمرسلاند-گراس بک نوعی بیماری ارثی نادر است که به دلیل کمبود ویتامین B12 رخ می‌دهد. این بیماری معمولا از کودکی شروع می‌شود. ویژگی اصلی آن، آنمی مگالوبلاستیک است. در این نوع کم خونی، گلبولهای قرمز موجود در خون به طرز غیرعادی بزرگ هستند. حدودا در نصف این بیماران، مقدار زیادی پروتئین در ادرار (پروتئینوری) نیز دیده می‌شود. با اینکه پروتئینوری ممکن است به دلیل مشکلات کلیوی ایجاد شود، اما به نظر می‌رسد افراد مبتلا به این سندروم عملکرد کلیوی نرمالی دارند.
از علائم شایع این بیماری، عدم توانایی در رشد و افزایش وزن با سرعت زیاد، رنگ پریدگی و خستگی بیش از حد است. همچنین نشانه هایی مانند مشکلات عصبی خفیف، هیپوتونیا، بی حسی یا سوزن سوزن شدن در دست یا پا، مشکلات حرکتی و تاخیر در رشد می‌توانند بروز کنند. تزریق ویتامین B۱۲ به مدت ۱۰ روز و سپس تزریق ماهانه برای درمان این بیماری موثر است.
درمان پوکی استخوان با ویتامین B12
ویتامین B۱۲ میتواند از سلامت استخوان ها حمایت کند. یک مطالعه روی بیش از ۲۵۰۰ بزرگسال نشان داد که افراد مبتلا به کمبود ویتامین B۱۲، تراکم استخوانی کمتر از حد نرمال داشتند. کاهش تراکم مواد معدنی استخوان‌ها میتواند منجر به تضعیف و شکنندگی استخوان‌ها شود و خطر پوکی استخوان را افزایش می‌دهد. البته مصرف ویتامین ب۱۲ به تنهایی نمی‌تواند از پوکی استخوان جلوگیری کند و با افزایش سن شما باید از انواع مولتی ویتامین ها برای جلوگیری از این عارضه استفاده کنید.
ویتامین ب ۱۲ برای پوست و مو
ویتامین ب ۱۲ برای سلامت پوست مفید است و در افزایش تولید مثل سلولی نقش دارد. این ویتامین سبب حفظ رطوبت پوست، کاهش خشکی و بهبود آبرسانی به آن می‌شود. ویتامین ب 12 صورت را پر می کند چون به کلاژن سازی کمک می‌کند.
این ویتامین در رشد و استحکام مو نیز نقش موثر دارد، سطوح کافی ویتامین B۱۲ برای تقویت رشد مو، کاهش تار موی سفید و حفظ استحکام و یکپارچگی تارهای مو ضروری است.
ارتباط ویتامین B12 با بیماری دیابت
تحقیقات نشان می‌دهد که 22 درصد از بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 کمبود ویتامین B12 دارند. به خصوص در رابطه با افرادی که داروی متفورمین مصرف می کنند، رایج است، که میتواند در جذب ویتامین B12 اختلال ایجاد کند. کمبود این ویتامین در بیماران دیابتی مسن‌تر شایع‌تر است. مصرف مکمل‌های حاوی ویتامین B12، علاوه بر رژیم غذایی روزانه، برای این بیماران ممکن است مفید باشد.
چقدر می توان ویتامین B12 دریافت کرد؟
پاسخ به موردهایی از جمله سن شما، عادت های غذایی و شرایط پزشکی شما و داروهایی که مصرف می کنید بستگی دارد.
میانگین مقدار توصیه شده که بر حسب میکروگرم (mcg) اندازه گیری می شود، بر اساس سن متفاوت است:
نوزادان تا ۶ ماهگی: ۰/۴ میکروگرم
نوزادان ۷_۱۲ ماهه: ۰/۵ میکروگرم
کودکان ۱ تا ۳ ساله: ۰/۹ میکروگرم
کودکان ۴_۸ ساله: ۱/۲ میکروگرم
کودکان ۹_۱۳ ساله: ۱/۸ میکروگرم
نوجوانان ۱۴ تا ۱۸ ساله: ۲/۴ میکروگرم (۲/۶ میکروگرم در روز در صورت بارداری و ۲/۸ میکروگرم در روز در صورت شیردهی)
بزرگسالان: ۲/۴ میکروگرم (۲/۶ میکروگرم در روز در صورت بارداری و ۲/۸ میکروگرم در روز در صورت شیردهی)
منابع غذایی حاوی ویتامین B12 چیست؟
شما می توانید ویتامین ب۱۲ را در غذاهای حیوانی که به طور طبیعی آن را دارند یا از اقلامی که با آن غنی شده اند دریافت نمایید. منابع حیوانی شامل لبنیات، تخم مرغ، ماهی، گوشت و مرغ است. اگر به دنبال غذای غنی شده با ویتامین ب۱۲ هستید، برچسب ارزش غذایی فرآورده را بررسی کنید.
کمبود ویتامین B12 چه عوارضی دارد؟
اکثر مردم در ایالات متحده به اندازه کافی از این ماده مغذی دریافت می کنند. اگر مطمئن نیستید، می توانید از پزشک خود بپرسید که آیا باید برای بررسی سطح ویتامین ب۱۲ خود آزمایش خون بدهید یا خیر.
با افزایش سن، جذب این ویتامین سخت تر می شود. همچنین ممکن است در صورت انجام عمل جراحی کاهش وزن یا جراحی دیگری که بخشی از معده شما را برداشته باشند، یا اگر بیش از حد مشروبات الکلی می نوشید، این اتفاق بیفتد.
همچنین در صورت داشتن موارد زیر ممکن است احتمال دچار شدن به کمبود ویتامین b12 افزایش یابد:
ورم معده مزمن (گاستریت آتروفیک)، که در آن پوشش معده شما نازک شده است.
کم خونی خطرناک، که جذب ویتامین ب۱۲ را برای بدن دشوار می کند.
شرایطی که روده کوچک شما را تحت تاثیر قرار می دهد، مانند بیماری کرون، بیماری سلیاک، رشد باکتری یا یک انگل بهره مندی نادرست از الکل یا نوشیدن زیاد می تواند جذب ماده های مغذی را برای بدن سخت تر کند یا از خوردن کالری کافی پیشگیری کند. یکی از نشانه هایی که نشان می دهد کمبود ویتامین ب۱۲ کافی دارید، ممکن است گلوسیت یا زبان متورم و ملتهب باشد.
ناهماهنگی های سیستم ایمنی، مانند بیماری گریوز (پرکاری تیروئید و گواتر) یا لوپوس.
بکارگیری داروهای خاصی که در جذب ب۱۲ ناهماهنگی ایجاد می کنند. این شامل برخی از داروهای سوزش معده از جمله مهارکننده های پمپ پروتون (PPIs) مانند اسمومپرازول (Nexium)، لانزوپرازول (Prevacid)، امپرازول (Prilosec OTC)، پانتوپرازول (Protonix) و رابپرازول (Aciphex)، بلوکرهای H2 مانند سایمتیدین (Tagamet) است. فاموتیدین (Pepcid AC)؛ و برخی داروهای قند خون مانند متفورمین (گلوکوفاژ).
همچنین اگر رژیم گیاهخواری را دنبال کنید (به این معنی که هیچ فرآورده ی حیوانی از جمله گوشت، شیر، پنیر و تخم مرغ نمی خورید) یا گیاهخوار هستید که به اندازه کافی تخم مرغ یا فرآورده های لبنی نمی خورید، می توانید کمبود ویتامین b12 داشته باشید و نیاز شما به ویتامین ب۱۲ را فراهم کند. در هر دوی این موردها، می توانید غذاهای غنی شده را به رژیم غذایی خود بیافزایید یا برای رفع این نیاز از مکمل ها بهره ببرید. درباره نوع های گوناگون مکمل های ویتامین ب B بیشتر بدانید.
مادر باردار یا تازه مادرشده؟
آیا شما یک زن باردار هستید که رژیم گیاهخواری یا گیاهخواری دارید و بر آن هستید که به کودک خود، فقط شیر بدهید؟ شما باید پیش از بچه دار شدن با پزشک خود صحبت کنید تا برنامه ای برای دریافت ویتامین B12 کافی برای حفظ سلامت کودک خود داشته باشید. بدون ویتامین ب۱۲ کافی، کودک شما می تواند دیرکرد در رشد داشته باشد و آنطور که باید رشد نکند.
نشانه های کمبود ویتامین B12 چیست؟
اگر کمبود ویتامین ب۱۲ دارید، ممکن است دچار کم خونی شوید و کمبود خفیف ممکن است نشانه ای را آشکار نسازد. ولی چنانچه درمان نشود، ممکن است باعث بروز نشانه هایی زیر شود:
- ضعف، خستگی یا سبکی سر
- تپش قلب و تنگی نفس
- پوست رنگ‌پریده
- زبان صاف
- یبوست، اسهال، از دست دادن اشتها، یا گاز معده
- مشکل های عصبی مانند بی حسی یا سوزن سوزن شدن، ضعف عضلانی و مشکل راه رفتن
- از دست دادن بینایی
- مشکل های روانی مانند افسردگی، از دست دادن حافظه یا تغییر در رفتار
درمان (همه چیز درباره ویتامین b12)
اگر کم خونی شدید دارید یا در جذب ویتامین ب۱۲ مشکل دارید، نخست به تزریق این ویتامین نیاز دارید. ممکن است لازم باشد این واکسن ها را ادامه دهید، دوزهای بالایی از یک مکمل را از راه دهان مصرف کنید یا بعد از آن از راه بینی آن را دریافت کنید.
اگر فرآورده های حیوانی نمی خورید، چندین گزینه پیش رو دارید. در صورت کمبود، می توانید رژیم غذایی خود را طوری تغییر دهید که شامل غلات غنی شده با ویتامین ب۱۲، مکمل یا تزریق ب۱۲ یا ویتامین ب۱۲ خوراکی با دوز بالا باشد.
سالمندانی که کمبود ویتامین ب۱۲ دارند احتمالاً باید روزانه از یک مکمل ب۱۲ یا یک مولتی ویتامین حاوی ب۱۲ بهره مند شوند.
برای بیشتر افراد، درمان مشکل را حل می کند. ولی، هر گونه آسیب عصبی که به دلیل کمبود رخ دهد می تواند همیشگی باشد.
پیشگیری از کمبود ویتامین B12
بیشتر افراد می توانند با مصرف کافی گوشت، مرغ، غذاهای دریایی، فرآورده های لبنی و تخم مرغ از کمبود ویتامین B12 پیشگیری کنند. اگر فرآورده های حیوانی نمی خورید یا شرایط پزشکی دارید که جذب ماده های مغذی را در بدن شما محدود می کند، می توانید ویتامین ب۱۲ را در مولتی ویتامین یا دیگر مکمل ها و غذاهای غنی شده با ویتامین ب۱۲ مصرف کنید.
اگر بهره مندی از مکمل های ویتامین ب۱۲ B12 را برگزیدید، به پزشک خود اطلاع دهید تا به شما بگوید چه مقدار نیاز دارید، یا مطمئن شوید که روی هیچ دارویی که بکار می برید هنایش یا تأثیری نخواهد گذاشت.
منبع: www.webmd.com
