ریزش مو در شیمی درمانی
در این مقاله از سری مقالات آموزشی سلامتی سایت دکتر دانیالی می پردازیم به:
چرا افراد به ریزش مو در شیمی درمانی دچار می شوند؟ ریزش مو ممکن است از عوارض شیمی درمانی باشد . شیمی درمانی Chemotherapy اصطلاح پزشکی است که برای دوره درمان انواع سرطان ها استفاده می شود و سلول های سرطانی را از بین می برد یا از رشد و تکثیر انها جلوگیری می کند، اما این بدان معنی نیست که همه ی افرادی که شیمی درمانی انجام می دهند دچار ریزش مو می شوند.
این که شما در معرض ریزش مو در شیمی درمانی هستید یا خیر را پزشک اطلاع می دهد تا در صورت لزوم از آن پیشگیری کرده یا بعد از اتمام دوره ی درمانی درمان شود و موهای از دست رفته دوباره رشد کنند . معمولا این که ریزش مو بعد از شیمی درمانی یا در طول این دوره اتفاق می افتد یا خیر به نوع دارویی که استفاده می شود ، چه دوزی از دارو مصرف می شود و روش استفاده از دارو ( خوارکی ، تزریقی ، .. ) بستگی دارد .
معمولا ریزش مو در شیمی درمانی 2 تا 3 هفته بعد از شروع آن اتفاق می افتد . این امکان نیز وجود دارد که تا پایان چند دوره ی شیمی درمانی ، این عارضه مشاهده نشود . بعضی از بیماران فقط مقدار کمی از موها را از دست می دهند ، ولی در بعضی دیگر ریزش مو به صورت توده ای یا کلی اتفاق می افتد .
از دست دادن موها شامل نقاط مختلفی از بدن است : سر ، ابروها ، مژه ها ، صورت ، بدن ، .. .خوشبختانه این ریزش موها دردی در افراد به وجود نمی اورد ولی متاسفانه ممکن است برای بعضی افراد عارضه ای ناخوشایند باشد و تاثیرات روحی و روانی بدی داشته باشد .
نوع دیگری از شیمی تراپی که رادیوتراپی ( Radiotion therapy) نام دارد نیز ممکن است باعث ریزش مو شود . همه ی افراد مبتلا به سرطان یا بدخیمی ها که رادیوتراپی انجام می دهند دچار ریزش مو نمی شوند . این اتفاق بسته به اینکه : کدام قسمت بدن را درگیر می کند ( معمولا ریزش مو فقط در ناحیه ای از بدن که رادیوتراپی انجام شده است اتفاق می افتد ) ، چه دوزی از دارو و چگونگی انجام رادیوتراپی ممکن است متفاوت باشد .
آیا موهای از دست رفته باز می گردد ؟
بعد از اینکه کل دوره ی شیمی درمانی انجام شد ، تمام موهای از دست رفته دوباره رشد می کنند ( مگر در مواردی نادر ) . باید در نظر داشته باشید که موهای از دست رفته زمانی که دوباره رشد می کند ممکن است نسبت به قبل ظاهری متفاوت داشته باشد ( حجم ، رنگ ، ضخامت ، .. ) ، به طور مثال مجعد شود یا رنگی خاکستری به خود گیرد . ممکن است تا زمانی که موها کاملا به حالت اولیه خود باز گردند 6 ماه تا 1 سال زمان ببرد ، بنابراین باید صبور باشید .
آیا از ریزش مو در شیمی درمانی می شود پیشگیری کرد؟
ریزش مو در شیمی درمانی در برخی از موارد تا حدودی قابل پیشگیری است . کلاه های مخصوصی وجود دارد که به کاهش ریزش مو کمک می کند . مکانیسم اثر این کلاه ها به این صورت است که پوست سر را در طول شیمی درمانی سرد نگه می دارد.
علت این کار این است که با سرد نگه داشتن پوست کف سر ، از رسیدن داروهای شیمی درمانی به سلول های پوست سر جلوگیری می کند و باعث می شود ریزش مو کمتر شود . دو نوع از این کلاه ها وجود دارد : یک نوع ان به دستگاهی وصل می شود که کلاه را سرد نگه می دارد . نوع دیگری نیز دارد که به صورت یخ زده است و زمانی که از حالت یخ زده خارج می شود با کلاه یخ زده ی دیگری جایگزین می شود .
البته این کلاه ها معمولا در افرادی که داروهای درمان سرطان سینه دارند استفاده می شوند . بهتر است که بدانید این روش جلوگیری یا کاهش ریزش موهای سر فقط در مواردی از بیماران گیرنده ی داروهای شیمی درمانی موثر واقع می شود و متاسفانه همیشه پاسخ دهی مناسبی ندارد. همچنین این روش برای درمان برخی از بدخیمی ها مانند سرطان خون ( لوکمیا ) یا بدخیمی های مربوط به غدد لنفاوی قابل استفاده نیست . از عوارض استفاده از این کلاه ها سردرد است و ممکن است قیمت زیادی داشته باشد ، به همین خاطر مصرف انها زیاد شایع نیست .
برای مدیریت ریزش مو در شیمی درمانی چه کاری می شود انجام داد ؟
اگر داروهایی که برای درمان یا پیشگیری از بدخیمی ها استفاده می کنید احتمال زیادی داشته باشد که ریزش مو با مصرف انها اتفاق بیوفتد ، پزشک قبل از شروع دوره ی درمان به شما اطلاعات کافی را می دهد . مهمترین مسئله در ارتباط با این مشکل ، آمادگی روحی و ذهنی بیمار برای مواجه شدن با این شرایط است.
به طور کلی ، قبل از شروع شیمی درمانی از شامپوهای ملایم برای پوست سر استفاده کنید، برای شست و شوی بدن وسایل حمام نرم ( مناسب پوست های حساس ) را انتخاب کنید و از هر ماده ی شیمیایی برای حالت دهی موهای خود ( اسپری ، کرم ،.. ) یا رنگ کردن آنها ترجیحا استفاده نکنید. معمولا برای مواجه شدن برای این شرایط ، بیشتر بیماران موهای خود را کاملا کوتاه می کنند تا از ریزش موهای خود پیشگیری کنند ، ولی متاسفانه ریزش مژه و ابروها فقط زمان لازم دارد تا بعد از اتمام دوره ی درمان دوباره به حالت اولیه خود بازگردند.
استفاده از کلاه ، شال ، یا روسری های مورد علاقه تان از احساس بدی که ممکن است بعد از کوتاه کردن یا تراشیدن موهای سر خود داشته باشید کم کند . مطمئن شوید که نوع الیاف استفاده شده از این وسایل پوست سرتان را اذیت نکند و با ان سازگار باشد.
بعد از اتمام دوره های شیمی درمانی ، چگونه از پوست سر خود و موهای تازه روییده شده محافظت کنیم ؟
زمانی که موهای ریخته شده پس از اتمام دوره های شیمی درمانی شروع به رشد مجدد کرد :
بیش تر از 2 بار در هفته موهای خود را نشویید .
تا جایی که امکان دارد از سشوار یا اتوهای مو برای حالت دهی انها استفاده نکنید .
استفاده از هرگونه ماده شیمیایی تا زمانی که به صورت کامل موها رشد نکرده و قوی نشده اند برای بیماران مضر است .
اگر قبل از شروع دوره (های) شیمی درمانی احساس ناراحتی ، اضطراب ، عصبانیت یا نگرانی راجع به ریزش موهای خود داشتیم ، بهترین راه کار مقابله با آن چیست ؟
به یاد داشته باشید این احساسات کاملا طبیعی هستند و بیشتر بیماران آن را جزء بدترین قسمت پروسه ی درمان خود می دانند ، پس شما تنها نیستید ! در مورد احساس بدی که دارید با پزشک ، روان پزشک ، اعضای خانواده یا دوستان خود صحبت کنید . حرف زدن راجع به این احساسات شما را برای مواجه شدن برای این دوران آماده می کند و به صورت مداوم به خود یاد آوری کنید : این شرایط موقتی است و پس از اتمام دوره ی درمان ، همه ی موهای ریخته شده به صورت کامل باز می گردد و فقط باید اندکی صبور باشید .
بهتر است با پزشک خود مشورت کنید که بعد از اتمام دوره ی شیمی درمانی ، از مکمل های تقویت کننده ی پوست و مو می توانید استفاده کنید یا خیر . اگر مشکلی نداشته باشد ، مصرف این مکمل ها برای تقویت و رشد دوباره ی موها می تواند بسیار موثر باشد .
