داروهای موثر در دیابت

دیابت؛ واژه ی نام آشنایی برای همه ما، که اگر به آن مبتلا نباشیم، به احتمال زیاد حداقل یک نفر را میشناسیم که با این اختلال متابولیک زندگی می کند.

گلوکز یا همان قند خون، به مثابه ی سوخت برای سلول های بدن به ویژه سلول های مغزی ست. زندگی برای سلول ها بدون قند یعنی آغاز یک پایان! اما همین قند خون می تواند جان یک انسان را در معرض خطر قرار دهد.

به بیان دیگر میزان قند یا گلوکز درون خون ما باید در یک محدوده نرمال باشد. حتما خیلی از شما شنیده اید که قند خون ناشتا باید زیر عدد 100 باشد. آن چیزی که در تشخیص دیابت بسیار کمک کننده هست، هم عدد قند خون ناشتا هست هم قند خون 2 ساعته. فاکتور دیگری نیز وجود دارد که وضعیت قند خون ما را در 3 ماه گذشته نشان می دهد که به آن هموگلوبین A1C (HbA1C) می گویند.

پزشک از کنار هم قرار دادن این پارامتر ها در آزمایش خون در کنار یک سری علائم بالینی به ان تشخیص می رسد که آیا ما از نظر قند خون سالم، در عرض دیابتی شدن یا مبتلا به دیابت هستیم.

فارغ از اینکه آیا مبتلا به دیابت هستیم یا نه، یک سری اقدامات روزمره که مرتبط با سبک زندگی ما هستند می توانند به ما در کنترل سطح قند خون مان کمک کنند مثل رعایت رژیم غذایی سالم و ورزش منظم. اما اگر فرد مبتلا به دیابت باشد ناگزیر به استفاده از داروهای موثر در دیابت هست یعنی همان چیزی که موضوع اصلی مقاله ی پیش روی ماست. پس با این مقاله همراه باشید تا با انواع داروهای موثر در دیابت آشنا شویم.

قبل از اینکه به داروهای موثر در دیابت بپردازیم باید با انواع این بیماری آشنا شویم. به طور کلی دیابت شامل دو نوع دیابت بی مزه و دیابت شیرین می شود. آنچه که ما از آن به بیماری قند خون یاد میکنیم، همان دیابت شیرین است.

به بیان دیگر، دیابت بی مزه یک اختلال مرتبط با غده هیپوفیز است که موجب پرنوشی و پرادراری می شود. در حالی که دیابت شیرین یک اختلال متابولیک است که در نتیجه عدم ترشح انسولین کافی یا مقاومت سلول های بدن به انسولین ایجاد می شود. از آنجایی که در افراد مبتلا به دیابت شیرین، مازاد قند خون از طریق ادرار دفع می شود به این بیماری پسوند شیرین داده اند! دیابت شیرین، خود دو نوع دارد.

دیابت نوع اول که معمولا ژنتیکی بوده و از سنین پایین تر شروع می شود در اثر ناتوانی سلول های پانکراس در تولید و ترشح انسولین می باشد. در نوع دوم که ژنتیک نقش کمتری دارد و معمولا  به مرور زمان ایجاد می شود، انسولین کمتری توسط غده پانکراس تولید می شود اما مشکل اصلی در مقاومت سلول های بدن به انسولین می باشد.

بنابراین در دیابت نوع اول تمرکز اصلی درمان بر جایگزین کردن انسولین از خارج از بدن است در حالی که در دیابت نوع دوم داروهایی استفاده می شود که با مکانیسم های مختلف از جمله حساس کردن سلول های بدن به انسولین و از بین بردن مقاومت به انسولین، قند خون را کاهش می دهند.

داروهای موثر در دیابت

انسولین؛ درمان دیابت نوع 1 (داروهای موثر در دیابت)

از آنجایی که در بدن افراد مبتلا به دیابت نوع 1، انسولین ترشح نمی شود این افراد باید روزانه انسولین تزریق کنند. در بدن افراد سالم وقتی غذا خورده می شود، انسولین از غده پانکراس ترشح می شود.

به این نوع انسولین، انسولینِ پس از غذا یا انسولینِ post-prandial می گویند. علاوه بر انسولینی که توسط غذا خوردن تحریک می شود، همواره یک مقدار پایه ای از انسولین در خون افراد سالم در حال گردش هست. به این نوع انسولین، انسولینِ پایه یا basal گفته می شود.

بنابراین افراد مبتلا به دیابت نوع 1 باید انسولینی دریافت کنند که هم مشابه انسولین پایه ای باشد هم مشابه انسولین پس از غذا. انسولین های طولانی اثر مانند گلارژین (با نام های تجاری لانتوس، توجئو و بازالین) و دِتِمیر (با نام تجاری لِوِمیر) چون مدت طولانی تری در خون باقی می مانند کار انسولین پایه را می کنند. در حالی که انسولین هایی که شروع اثر کوتاه دارند (مانند انسولین رگولار) یا شروع اثر سریع دارند (مانند انسولین آسپارت با نام تجاری نوورپید و رپیدسولین یا انسولین گلولیزین با نام تجاری اپیدرا) مانند انسولینِ پس از غذا عمل می کنند.

بنابراین انسولین های طولانی اثر مانند لانتوس روزی یکبار تزریق می شوند در حالی که کوتاه اثر ها یا سریع الاثر ها قبل هر بار غذاخوردن باید تزریق شوند تا از بالارفتن قند خون بعد هر بار غذاخوردن جلوگیری کند.

انسولین به افراد مبتلا به دیابت کمک می کند سبک زندگی فعالی داشته باشند. با این حال، می تواند منجر به عوارض جانبی جدی شود، به خصوص اگر فردی بیش از حد تجویز کند. انسولین بیش از حد می تواند باعث هیپوگلیسمی یا افت سریع قند خون شود و منجر به حالت تهوع، تعریق و لرزش شود.

ضروری است که افراد انسولین را به دقت اندازه گیری کنند، داروهای خود را بر اساس نیاز خود تنظیم کنند و رژیم غذایی ثابتی داشته باشند که به تعادل سطح قند خون تا حد امکان کمک کند.

داروهای موثر در دیابت

 داروهای موثر در دیابت نوع 2 

در دهه های اخیر ما شاهد پیشرفت های چشمگیر در معرفی داروهای ضد دیابت جدید هستیم که علاوه بر اثربخشی خوب در کاهش قند خون، ریسک بیماری ها و حوادث قلبی عروقی و بیماری های کلیوی را نیز کاهش می دهند. داروهای مورد استفاده در درمان دیابت نوع 2 به دو دسته ی خوراکی و تزریقی تقسیم بندی می شوند که به ترتیب به هر کدام می پردازیم.

متفورمین؛ اولین انتخاب داروهای موثر در دیابت

متفورمین معمولاً بهترین درمان اولیه برای درمان دیابت نوع 2 است مگر اینکه دلیل خاصی برای عدم استفاده از آن وجود داشته باشد. متفورمین موثر، ایمن و ارزان است. همچنین به احتمال زیاد خطر حوادث قلبی عروقی را نیز کاهش می دهد. متفورمین در کاهش قند خون سه ماه یا همان A1C اثرات مفیدی دارد. همچنین ممکن است به مدیریت وزن کمک کند. این کار با کاهش میزان گلوکز تولید شده توسط کبد، کاهش جذب گلوکز از روده و افزایش حساسیت سلول های بدن به انسولین کار می کند. دسته های دیگری از داروهای دیابت نیز در دسترس هستند که هر کدام خطرات و مزایای خاص خود را دارند.

داوهای دسته ی سولفونیل اوره؛ موثر اما با ریسک افت قند خون

داروهای موثر در دیابت این دسته شامل گلی بن کلامید، گلیکلازید، گلیپیزید، گلیبورید و گلیمپراید است که از بین آن ها دو داروی اول در سبد دارویی بیماراندیابتی در ایران موجود است. این داروها ممکن است ارزان باشند اما ممکن است باعث هیپوگلیسمی (قند خون پایین) و افزایش وزن شوند.

داروی حساس کننده ی بدن به انسولین( داروهای موثر در دیابت)

این دارو، پیوگلیتازون، جهت کنترل قند خون موثر است و خطر هیپوگلیسمی یا همان افت ناگهانی قند خون را ندارد. با این حال، ممکن است خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی و افزایش وزن را افزایش دهد.

مهارکننده های دی پپتیدیل پپتیداز-4  (DPP-4) ( داروهای موثر در دیابت )

چندین دارو در این کلاس موجود است از جمله سیتاگلیپتین و لیناگلیپتین.

همه آنها داروهای خوراکی با کاربرد آسان و قابل تحمل هستند که یک بار در روز مصرف می کنید. آنها تأثیر ملایمی در کاهش سطح قند خون دارند. به طور عمده، آنها سطح قند خون پس از غذا را کاهش می دهند. داروهای این دسته هم به صورت تکی و هم در ترکیب با سایر داروهای ضد دیابت مانند متفورمین موجود هستند.

داروهای موثر در دیابت

مهارکننده های آلفا گلوکوزیداز (داروهای موثر در دیابت)

آکاربوز که در این دسته  دارویی قرار دارد به ندرت استفاده می شود. جذب کربوهیدرات را کاهش می دهد، اما عوارض جانبی گوارشی مانند اسهال و نفخ با آن رایج است. داروهای این دسته باید همراه با اولین لقمه غذا استفاده شوند.

مهارکننده‌های ‌ترانسپورتر سدیم-گلوکز-2  (SGLT-2)

این جدیدترین دسته از داروهای دیابت است. این داروها با حذف گلوکز از بدن از طریق ادرار، سطح گلوکز خون را کاهش می دهند. شواهد زیادی وجود دارد که نشان می دهد داروهای این دسته خطر حوادث قلبی عروقی را کاهش می دهد.

تحقیقات همچنین نشان می‌دهد که مهارکننده‌های SGLT-2 مزایایی برای کلیه‌ها دارند، مانند کند کردن پیشرفت بیماری مزمن کلیوی. داروها ی این دسته شامل امپاگلیفلوزین و داپاگلیفلوزین است که هم به تنهایی و هم در ترکیب با سایر داروهای ضد دیابت مانند متفورمین موجود می باشد.

تزریقی موثر در درمان دیابت نوع 2 (داروهای موثر در دیابت)

داروهای تزریقی موثر در درمان دیابت نوع 2 شامل آنالوگ های پپتید شبه گلوکاگون-1 (GLP-1) هستند که به صورت قلم های تزریقی در دسترس هستند. برخی از این داروها به صورت روزانه باید تزریق شوند مانند لیراگلوتاید با نام های تجاری خارجی ویکتوزا و ساکسندا و نام های تجاری ایرانیِ ماسیزا و ملیتاید. داروی سماگلوتاید که داروی دیگر در این دسته هست با نام تجاری اوزمپیک، به صورت هفتگی تزریق می شود. این داروها موثر است و ممکن است برای قلب نیز مفید باشند و به کاهش وزن نیز کمک کنند اما ممکن است عوارض جانبی مانند حالت تهوع و اسهال نیز ایجاد کنند.

ورزش و رژیم غذایی

اگر پزشک فردی را مبتلا به دیابت تشخیص دهد، اغلب ایجاد تغییرات در سبک زندگی را برای حمایت از مدیریت وزن و سلامت کلی توصیه می کند. به عنوان مثال، یک پزشک ممکن است فردی که مبتلا به دیابت یا پیش دیابت است را به یک متخصص تغذیه ارجاع دهد. یک متخصص می تواند به افراد مبتلا به دیابت کمک کند تا سبک زندگی فعال و متعادلی داشته باشند و شرایط را مدیریت کنند.

اقداماتی که فرد می تواند برای مدیریت دیابت و سلامت خود انجام دهد عبارتند از:

• خوردن یک رژیم غذایی سرشار از غذاهای تازه و مغذی، از جمله غلات کامل، میوه ها، سبزیجات، پروتئین های بدون چربی، لبنیات کم چرب و منابع چربی سالم مانند آجیل
• پرهیز از غذاهای پر قند، مانند نوشابه های شیرین، غذاهای سرخ شده و دسرهای با قند بالا
• خودداری از نوشیدن الکل
• حداقل 30 دقیقه فعالیت بدنی در روز در حداقل 5 روز هفته مانند پیاده روی، ایروبیک، دوچرخه سواری یا شنا
• تشخیص علائم قند خون پایین، از جمله سرگیجه، گیجی، ضعف و تعریق زیاد

داروهای موثر در دیابت

سخن پایانی داروهای موثر در دیابت 

دیابت بیشتر از اینکه یک بیماری باشد، یک اختلال در متابولیسم به حساب می آید. نکته مهم برای افراد سالم رعایت اقداماتی ست که از ابتلا به دیابت نوع 2 جلوگیری می کند مانند رعایت رژیم غذایی که مقادیر قند آن کنترل شده و ورزش منظم. اما دیابت نوع 1 قابل پیشگیری نیست و در اثر حمله سلول های سیستم ایمنی به سلول های ترشح کننده ی انسولین ایجاد می شود.

بنابراین داروی مورد استفاده در دیابت نوع 1 همان انسولین می باشد که فرد باید روزانه آن را تزریق کند. اما در دیابت نوع 2 داروهایی استفاده می شوند که معمولا با افزایش حساسیت سلول های بدن به انسولین موجب کنترل قند خون می شوند. متفورمین داروی اصلی و اولیه در درمان دیابت نوع 2 می باشد.

چه مبتلا به دیابت نوع 1 باشید چه نوع 2، اقدامات غیر دارویی مثل رعایت رژیم غذایی سرشار از فیبر و با مقادیر کنترل شده ی قند و 150 دقیقه ورزش هوازی در هفته به کنترل قند خون شما بسیار کمک کننده می باشد.