نقش پروبیوتیک ها در سلامت گوارش
نقش پروبیوتیک ها در سلامت گوارش چیست؟ شاید بهتر باشد که در این مقاله، پیش از آنکه به نقش پروبیوتیک‌ها در سلامت گوارش بپردازیم، اشاره‌‌ای به دستگاه گوارش و نحوه‌ی کارکرد و اهمیت حفظ سلامت آن داشته باشیم.
در این مطلب می خوانید
نمای کلی از سیستم گوارش و چگونگی عملکرد آن:
نقش پروبیوتیک ها در سلامت گوارش چیست؟ سیستم گوارش شما غذاها و مایعات را به اجزای شیمیایی آن‌ها، یعنی؛ کربوهیدرات ها، چربی ها و پروتئین ها تجزیه می کند تا بدن بتواند مواد مغذی را جذب کند، گلبول های قرمز نو تولید کند، از انرژی استفاده نموده و سلول ها را بسازد یا آن‌ها را ترمیم نماید. سلامت دستگاه گوارش شما بر سیستم ایمنی، سلامت روان و سلامت کلی شما تأثیر می گذارد. بدون فرآیند گوارش، بدن نمی تواند خود را سالم نگه دارد.
وقتی از سیستم گوارشی سالمی برخوردار هستید، دستگاه گوارش شما تعادل خوبی از باکتری‌های خوب را خواهد داشت و می تواند به درستی مواد مغذی را هضم و جذب کند. ولی چنانچه عدم تعادل در سیستم گوارش شما وجود داشته باشد، ممکن است علائم گوارشی ناخواسته مانند؛ اسهال و موارد دیگر را ایجاد نماید.
توصیه پزشک و داروساز = گاز دستگاه گوارش و راه های رفع آن
پروبیوتیک (Probiotic) چیست؟!
نقش پروبیوتیک ها در سلامت گوارش چیست؟ پروبیوتیک‌ها در اصل همان باکتری‌های خوب و یا به عبارتی دیگر مفیدی هستند که به طور طبیعی در سیستم گوارش شما (روده) زندگی می‌کنند و بخشی از میکروبیوم روده به حساب می‌آیند. میکروبیوم روده، مجموعه‌ای از تریلیون‌ها میکروب با ساختاری پیچیده هستند که از آن‌ها با نام میکروارگانیسم نیز یاد می‌شود. این میکروب‌ها درون روده زندگی می‌کنند که خود شامل؛ باکتری ها، ویروس ها، قارچ ها، مخمر ها و دیگر میکروارگانیسم ها می‌باشد. باید گفت که؛ میکروبیوم روده نقش بسیار مهمی در سلامت کلی جسمی و روانی انسان بازی می‌کند.
هر شخصی میکروبیوم روده‌ی ویژه‌ی خود را دارد. یک میکروبیوم روده‌ی سالم می‌تواند به سیستم سوخت‌و‌ساز، گوارش و تولید برخی ویتامین ها کمک نماید. همچنین با ایجاد سدی در برابر میکروب هایی که زیان‌آور هستند، از سیستم ایمنی بدن شما پشتیبانی می‌نماید. نقش پروبیوتیک‌ها در سلامت گوارش از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. پروبیوتیک ها با حفظ و بازیابی تعادل طبیعی میکروارگانیسم های روده، باعث سالم نگه داشتن محیط میکروبیوم روده می‌شوند که اهمیت زیادی دارد.
عوامل زیادی بر نوع و مقدار باکتری پروبیوتیکی که در میکروبیوم روده وجود دارد، تأثیر می‌گذارد. همان‌گونه که در بالا ذکر شد، داشتن فلور یا میکروبیوتای (میکروبیوم) سالم روده برای سلامت کلی بدن شما مورد اهمیت است. بسیاری از رژیم های غذایی، مصرف برخی از داروها، سبک زندگی و دیگر عوامل محیطی می‌توانند بر باکتری‌های روده‌ی شما تأثیر منفی بگذارند. صدها گونه‌ی باکتری در روده‌ی شما ساکن هستند که برخی از آن‌ها دوست‌دار بدن شما هستند و برخی دیگر می‌توانند آسیب‌رسان باشند.
عدم تنوع در باکتری‌های روده، بهبودی ناشی از تأثیرات مضری مانند؛ عفونت یا آنتی‌بیوتیک ها را محدود می‌سازد. رژیم غذایی متشکل از طیف گسترده ای از غذاهای کامل، همچون؛ میوه ها، سبزیجات و غلات کامل، می‌تواند به تنوع بیشتر فلور روده بی‌انجامد. در واقع، تغییر در رژیم غذایی و به مدت تنها چند روز ممکن است شرایط میکروبیوم روده را به گونه‌ای دیگر سازد.
و به این دلیل است که وقتی شما غذایی را می خورید یا می‌آشامید، مواد مغذی را فراهم می سازد تا به رشد باکتری ها کمک کند. یک رژیم غذایی غنی از غذاهای کامل، مواد مغذی گوناگونی را برای روده‌ی شما تهیه می کند و به رشد انواع مختلف باکتری ها کمک خواهد نمود که برآیند آن ایجاد میکروبیوم متنوع تری خواهد بود.
پروبیوتیک (Probiotic) چیست؟!
پروبیوتیک‌ها و تأثیرات آن‌ها بر مشکلات گوارشی
| پروبیوتیک (به فارسی) | منبع | مشکل گوارشی | اثر درمانی | کاربردهای بالینی | شرایط خاص مصرف | عوارض جانبی (در صورت وجود) |
|---|---|---|---|---|---|---|
| لاکتوباسیلوس رامنوئسوس | ماست، مکمل‌های پروبیوتیک | اسهال، سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)، کولیت | – تقویت سیستم ایمنی – کاهش اسهال ویروسی و باکتریایی – کاهش التهاب روده‌ای | درمان اسهال، پیشگیری از عفونت‌های روده‌ای، درمان سندرم روده تحریک‌پذیر | افراد با سیستم ایمنی ضعیف افراد مبتلا به اسهال حاد | – نفخ – گاز معده – اسهال در ابتدای مصرف |
| بیفیدوباکتریوم لاکتیس | ماست، کلم ترش، مکمل‌ها | یبوست، سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) | – بهبود هضم و جذب مواد مغذی – کاهش یبوست – تنظیم میکروبیوم روده و کاهش التهابات گوارشی | بهبود یبوست، کاهش دردهای شکمی، درمان سندرم روده تحریک‌پذیر | افراد دارای یبوست مزمن افراد مبتلا به استرس بالا | – نفخ – گاز معده – ناراحتی‌های شکمی اولیه |
| ساکارومایسس بولاردی | مکمل‌های پروبیوتیک | اسهال ناشی از آنتی‌بیوتیک، کولیت، بیماری‌های قارچی | – حمایت از روده در برابر عفونت‌های قارچی – کاهش التهاب روده‌ای – درمان اسهال ناشی از آنتی‌بیوتیک‌ها | درمان اسهال ناشی از آنتی‌بیوتیک، درمان بیماری‌های قارچی روده، کاهش علائم کولیت و التهاب روده | برای افرادی که تحت درمان با آنتی‌بیوتیک هستند | – اسهال یا ناراحتی معده (در برخی افراد) |
| لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس | ماست، کفیر، محصولات لبنی | مشکل هضم لاکتوز، کولیت، اسهال، مشکلات گوارشی | – بهبود هضم و جذب مواد مغذی – کاهش علائم کولیت و مشکلات التهابی روده – تقویت فلور میکروبی روده | درمان مشکل هضم لاکتوز، کاهش علائم کولیت، بهبود عملکرد سیستم گوارشی | افراد دارای مشکل عدم تحمل لاکتوز افراد مبتلا به کولیت | – نفخ و گاز معده (در برخی افراد) |
| باسیلوس کواگولانس | مکمل‌های پروبیوتیک | اسهال، یبوست، سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) | – بهبود عملکرد گوارشی – کاهش اسهال و یبوست – تنظیم میکروبیوم روده | پیشگیری و درمان اسهال، درمان یبوست، بهبود عملکرد روده در سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) | افرادی که از اسهال یا یبوست مزمن رنج می‌برند | – برخی عوارض گوارشی مانند نفخ یا اسهال اولیه |
| استرپتوکوکوس ترموفیلاس | محصولات لبنی مانند ماست، پنیر | مشکل هضم لاکتوز، اسهال | – بهبود هضم لاکتوز – افزایش تعداد باکتری‌های مفید روده – کمک به جذب مواد مغذی | مناسب برای افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز، بهبود فرآیند هضم مواد غذایی | افرادی که دچار مشکلات گوارشی مزمن هستند | – عوارض نادر مانند تهوع یا درد معده |
| لاکتوباسیلوس پلانتروم | محصولات تخمیر شده، مکمل‌ها | التهاب روده، اسهال، یبوست | – کاهش التهاب روده – تنظیم عملکرد گوارشی – کمک به درمان اسهال و یبوست | درمان التهاب روده، بهبود عملکرد گوارشی در بیماران مبتلا به بیماری‌های التهابی روده | مناسب برای افرادی که از مشکلات التهابی روده رنج می‌برند | – نفخ، گاز معده، ناراحتی معده |
دیس بیوز چیست؟
دیس بیوز (Dysbiosis)، به عدم تعادل گونه های میکروبی و کاهش تنوع میکروبی در میکروبیوم های خاص بدن (یعنی مجموعه‌ای از میکروارگانیسم های موجود در بخش خاصی از بدن انسان) اشاره دارد. در نتیجه، باکتری های مفید (مثلاً فیرمیکوت‌ها) معمولاً به حداقل می رسند، و این در حالی است که دیگر باکتری هایی که ممکن است مضر باشند (مانند؛ پروتئو باکتری‌ها) تعدادشان افزایش می‌یابد.
دیس بیوز معمولاً با اختلال در عملکرد سد روده و التهاب ناشی از ایمنی مرتبط است که در نتیجه یک پاسخ ایمنی بیش از حد است. بنابراین، ارتباط بالقوه ای بین دیس بیوز روده و شرایط خاصی از جمله؛ بیماری التهابی روده (IBD)، دیابت شیرین و سرطان کولورکتال و … وجود دارد. در این شرایط ممکن است نقش پروبیوتیک‌ها در سلامت گوارش بیش از پیش اهمیت ویژه‌ی خود را نشان دهند.
دیس بیوز روده ممکن است بر فرآیندهای موضعی و سیستمیک، مانند؛ تبدیل مواد مغذی، تامین ویتامین، ایمنی، ارتباط روده به مغز و حتی پیشرفت تومور تأثیر بگذارد. با این وجود، دیس بیوز ممکن است در میکروبیوم های دیگر نیز مانند؛ پوست، واژن و حفره‌ی دهان رخ دهد.
هنگامی که میکروبیوم دستگاه گوارش مختل می شود، می تواند علائمی مانند؛ نفخ، ناراحتی شکمی، آروغ زدن، حالت تهوع، و تغییرات در حرکات روده (مانند یبوست، اسهال) در زمینه‌ی دیس بیوز روده رخ دهد.
مزایای سلامتی پروبیوتیک ها (Probiotics) کدامند؟
نقش پروبیوتیک ها در سلامت گوارش، به گونه‌ای است که در صورت مصرف آن‌ها در غذاها، نوشیدنی ها و مکمل های غذایی، فواید سلامتی گوناگونی را ارائه می دهند که از آن از جمله می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- کاهش علائم روده مانند؛ اسهال ناشی از آنتی بیوتیک ها، کوتاه کردن مدت و دفعات اسهال و کاهش علائم سندرم روده‌ی تحریک پذیر (IBS).
- کمک به سیستم ایمنی بدن. با عمل به عنوان یک مانع در برابر میکروارگانیسم های مضر و حمایت از سیستم ایمنی در هنگام دچار شدن به عفونت.
- جلوگیری از عفونت های دستگاه تنفسی فوقانی (راه هوایی).
- کاهش خطر دچار شدن به عفونت، هنگامی که در مراکز بیمارستان‌ها و مراکز درمانی حضور دارید.
همچنین گاهی نوزادان و کودکان می توانند از نقش پروبیوتیک‌ها در سلامت گوارش بهره ببرند. زیرا بر اساس برخی از پژوهش ها پروبیوتیک ها (Probiotics) به کاهش خطر ابتلا به اگزما و وضعیتی به نام انتروکولیت نکروزان (NEC)، که بخشی از روده‌ی کودک دچار آسیب شده و یا حیات خود را از دست داده است، کمک نماید.
پروبیوتیک ها همچنین ممکن است به پیشگیری از برخی علائم مرتبط با تنفس در کودکان مبتلا به فیبروز کیستیک (CF)، که نوعی اختلالات ژنتیکی است و باعث چسبانک و غلیظ شدن مخاط ریه و پانکراس و بسته شدن راه های تنفسی کودک می شود، کمک کنند.
نقش پروبیوتیک ها در سلامت گوارش
چه نوع مواد غذایی حاوی پروبیوتیک (Probiotic) است؟
پروبیوتیک ها به برخی از مکمل های غذایی اضافه می شوند و به طور طبیعی در بسیاری از غذاهای تخمیر شده یافت می شوند. نمونه هایی از این غذاها عبارتند از:
- فرآورده های لبنی مانند؛ ماست، کِفیر، دوغ، پنیر کهنه یا دَلَمِه، خامه ترش و … .
- کلم ترش.
- خمیر سویا (میسو).
- ترشیجات.
- کامبوچا (نوعی نوشیدنی از چای و شکر).
رابطه‌ی بین پروبیوتیک ها و پری بیوتیک ها چیست؟
همانطور که گفته شد؛ نقش پروبیوتیک‌ها در سلامت گوارش از اهمیت بسیاری برخوردار می‌باشد. پروبیوتیک ها (Probiotics) باکتری ها و مخمر های موجود در روده هستند، ولی پری‌بیوتیک ها (prebiotics) که به عنوان فیبر و برخی از کربوهیدرات های موجود در مواد غذایی یافت می شوند، در اصل غذای پروبیوتیک ها هستند. آن‌ها به رشد پروبیوتیک های درون دستگاه گوارش و روده‌ی شما کمک می کنند و برای سلامتی شما مفید هستند.
پری‌بیوتیک ها در امتداد روده، به درون روده‌ی بزرگ شما وارد می شوند و در آنجا میکروبیوتا یا میکروبیوم روده‌ی شما را تغذیه می کنند و به روده، سیستم ایمنی بدن، تولید هورمون و سلامت کلی بدن شما سود می رسانند. پری بیوتیک ها را می توان در مکمل ها و در غذاهای از جمله؛میوه ها، سبزیجات، حبوبات ،(مانند؛ نخود، عدس، لوبیا قرمز، لوبیا پخته و سویا)، انواع آجیل و دانه هایی همچون؛ بادام هندی و پسته یافت نمود.
ذکر این نکته خالی از بحث نیست که؛ سین‌بیوتیک ها ترکیبی از پری‌بیوتیک ها و پروبیوتیک ها هستند که در مکمل ها و غذاها یافت می شوند. خوردن غذاهایی حاوی؛ پروبیوتیک و پری‌بیوتیک باعث بهبود سلامت میکروبیوم روده و کمک به حفظ سلامت دستگاه گوارش و بهبود تندرستی شما می شود.
چه زمانی ممکن است شخص به مکمل پروبیوتیک نیاز پیدا کند؟!
یک پزشک و یا متخصص سلامت ممکن است مکمل های پروبیوتیک (Probiotics) را در برخی شرایط توصیه کند و از نقش پروبیوتیک‌ها در سلامت گوارش برای بیماری یا مراجعه کننده توضیح دهد، که این می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
در صورت مصرف آنتی بیوتیک ها:
به این علت که آنتی‌بیوتیک ها، باکتری های خوب و بد را از بین می برند که می توانند میکروبیوم روده را مختل سازد و باعث تهوع و اسهال شوند. مکمل های پروبیوتیک توان آن را دارند تا به بازیابی میکروبیوم طبیعی روده کمک نمایند. مهم است که مکمل پروبیوتیک، ۲ تا ۳ ساعت پیش یا پس از مصرف آنتی بیوتیک (نه به طور هم‌زمان) مصرف شود.
برای ورزشکاران در حین تمرین، مسافرت یا مسابقه:
مکمل های پروبیوتیک ممکن است به جلوگیری از ایجاد عفونت های تنفسی یا مشکلات گوارشی کمک کنند.
مقدار پروبیوتیک هایی که به طور طبیعی در غذاها یافت می شوند، همیشه مشخص نیست و ممکن است متفاوت باشد. بنابراین تشخیص اینکه آیا غذایی که می خورید به اندازه‌ی کافی از نوع مناسب پروبیوتیک برای به دست آوردن فواید سلامتی مورد نظر را دارد، دشوار خواهد بود. با وجود این، میزان و نوع پروبیوتیک ها در مکمل های غذایی تنظیم می شود.
همه‌ی پروبیوتیک ها یکسان نیستند و هر نوع از آن‌ها فواید سلامتی متفاوتی را ارائه می دهند. این مهم است که مکمل پروبیوتیک با گونه‌ای خاص را پیدا کنید تا به بهترین وجه از سلامت شما پشتیبانی نماید. ولی برای رسیدن به این هدف، بهترین کار این است که با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کرده و از ایشان یاری بطلبید. آن‌ها می توانند به شما توصیه کنند که کدام مکمل پروبیوتیک برای شما گزینه‌‌ی مناسب‌تری خواهد بود و اینکه چگونه آن را مصرف کنید.
نقش پروبیوتیک‌ها در سلامت گوارش
زمان مراجعه به پزشک در طول دوره‌ی مصرف مکمل پروبیوتیک:
چنانچه شما در هنگام مصرف پروبیوتیک، با عوارض جانبی همچون؛ نفخ و ناراحتی معده شدید روبرو گشتید، می‌بایست به نزد پزشک بروید که ناشی از تغییر میکروبیوتای روده‌ی شما هنگام مصرف پروبیوتیک ها می‌باشد. پزشک در این زمینه می تواند دوز شما را برای کمک به کاهش و تنظیم این نشانه‌ها تغییر دهد. هرچند که این عوارض جانبی بیشتر در هفته‌ی نخست مصرف پروبیوتیک ها مشاهده می شود ولی نقش پروبیوتیک‌ها در سلامت گوارش دور از دید نخواهد بود.
چکیده:
پروبیوتیک‌ها میکروارگانیسم‌های زنده و غیر بیماری‌زایی هستند که در صورت مصرف، برای سلامتی مفید هستند. پروبیوتیک ها به عنوان ترکیبات کاربردی در محصولات غذایی و نوشیدنی های مختلف توجه روزافزونی را به خود جلب کرده اند. و معمولاً از پروبیوتیک ها در گزارش نتایج، و تجزیه و تحلیل بسیاری از اختلالات یا بیماری ها استفاده می شود.
گام‌های مهمی در ارتباط با مصرف پروبیوتیک‌ها، نقش پروبیوتیک‌ها در سلامت گوارش و حفظ سلامت انسان انجام شده است که راه را برای پیشرفت های چشم‌گیر در خصوص غذاهای کاربردی پروبیوتیک هموار ساخته است. غذاهای پروبیوتیک به عنوان اجزای اصلی در بخش مواد غذایی کاربردی نقش اساسی دارند.
به منظور حفظ دوام پروبیوتیک های آسیب‌پذیر در رویارویی با شرایط نامطلوب مختلف، موج فزاینده‌ی سیستم های ارائه‌ی پروبیوتیک ها افزایش یافته است. در نتیجه، پروبیوتیک ها به عنوان روشی مناسب برای بهبود سلامت دستگاه گوارش و ایمنی بدن محبوبیت چشم‌گیری به دست آورده‌اند.
متخصصان پزشکی به طور فزاینده ای پروبیوتیک ها را به عنوان مداخلات درمانی موثر برای شرایط مختلف سلامت توصیه می کنند و پژوهشگران نیز مقاله های بسیاری را در زمینه‌ی نقش پروبیوتیک‌ها در سلامت گوارش به پایان رسانده‌اند و گام های مهمی به منظور درک مکانیسم های اثربخشی پروبیوتیک ها برداشته اند و همانطور که در مقالات مختلف مستند شده است، باکتری های پروبیوتیک، اثرات مفیدی بر دستگاه گوارش میزبان خواهند گذاشت.
سخن پایانی
در نتیجه، هم نقش ساده‌تر پروبیوتیک‌ها در سلامت گوارش و هم برای رسیدگی به شرایط مختلف غیر طبیعی دستگاه گوارش، از جمله سرطان روده بزرگ، بیماری کرون و بیماری التهابی روده در نظر گرفته می شوند. محبوبیت پروبیوتیک ها در درجه اول به دلیل کاربرد گسترده و مشخصات ایمنی تثبیت شده‌ی آن‌ها افزایش چشم‌گیری دارد.
2 دیدگاه در “نقش پروبیوتیک ها در سلامت گوارش”
من همیشه فکر می‌کردم که پروبیوتیک‌ها فقط برای مشکلات معده مثل اسهال و نفخ مفیدند، اما با خواندن این مقاله متوجه شدم که نقش‌شون خیلی گسترده‌تره! به خصوص اینکه می‌گید پروبیوتیک‌ها می‌تونن سیستم ایمنی بدن رو تقویت کنن و حتی از عفونت‌های تنفسی جلوگیری کنن. حالا می‌خواستم بپرسم که آیا مصرف پروبیوتیک‌ها برای کسانی که از بیماری‌هایی مثل دیابت یا بیماری‌های التهابی روده رنج می‌برن، مفیدتره؟ آیا ممکنه به عنوان درمان مکمل برای این بیماری‌ها کمک کنه یا فقط به پیشگیری محدود می‌شه؟ من در نظر دارم برای تقویت سیستم ایمنی‌ام از پروبیوتیک‌ها استفاده کنم، ولی می‌خوام مطمئن بشم که بهترین تصمیم رو می‌گیرم.
سلام! مقاله بسیار خوبی بود و به طور کامل توضیح دادید که پروبیوتیک‌ها چطور می‌تونن سلامت گوارش رو بهبود بدن. من چند وقت پیش پروبیوتیک مصرف کردم ولی بعد از چند روز دچار نفخ و ناراحتی معده شدم، این اتفاق طبیعی‌ست یا باید قطع کنم؟ در این مقاله گفته بودید که ممکنه در هفته اول مصرف عوارض جانبی مثل نفخ ایجاد بشه، اما نمی‌دونم که این وضعیت ادامه‌دار باشه یا نه. ممکنه کسی تجربه مشابهی داشته باشه و راه‌حل‌هایی برای کاهش این مشکلات پیشنهاد بده؟ به نظرتون باید دوز مصرفی رو کم کنم یا به طور کلی از مصرف پروبیوتیک صرف‌نظر کنم؟