راهنمای مصرف داروهای ضد ویروس

مصرف داروهای ضد ویروس! به هر دارویی که جلوی تکثیر ویروس ها را بگیرد، داروی ضد ویروس می گویند. این داروها برای درمان عفونت های ناشی از ویروس ها استفاده می شوند. ویروس ها عامل بوجود آورنده ی طیف وسیعی از بیماری های عفونی مانند ایدز (AIDS)، آنفولانزا، تبخال دهانی، تبخال تناسلی، زونا، هپاتیت ویروسی، انسفالیت ویروسی، مونونوکلئوز عفونی و سرماخوردگی های رایج می باشند. شما میتوانید برای خرید مکمل به صورت اینترنتی از طریق داروخانه آنلاین دکتر دانیالی اقدام نمایید.

ویروس ها چگونه عمل می کنند؟

از لحاظ ساختاری، ویروس ها از یک ماده ژنتیک (DNA یا RNA) تشکیل شده اند که درون یک پوشش پروتئینی قرار گرفته اند. از آنجایی که ویروس ها فاقد آنزیم ها و مواد لازم برای ساخت اجزای خود هستند، برای تکثیر باید از محتویات یک سلول میزبان استفاده کنند. به همین دلیل به آن ها انگل های اجباری نیز می گویند. زمانی که یک ویروس، یک سلول سالم را آلوده کرد، از طریق ماده ژنتیکی خود سلول را وادار می کند تا اجزای آن را بسازد. به عبارت دیگر سلول ما در صورت آولده شدن به یک ویروس، تبدیل به کارخانه ای می شود که تعداد زیادی ویروس را می سازد و آزاد می کند. این امر نهایتا موچب آسیب به سلول میزبان و به وجود آمدن عفونت ویروسی می شود. گاهی اوقات نیز، مانند کاری که ویروس عامل تبخال دهانی (هرپس سیمپلکس نوع 1) انجام می دهد، ماده ژنتیک ویروس درون سلول میزبان باقی می ماند که به آن عفونت نهفته می گویند و بعد از مدتی این عفونت ممکن است فعال شود و ایجاد تبخال کند.

داروهای ضد ویروس چگونه عمل می کنند؟

 برای درمان عفونت های ویروسی نیازی به مصرف آنتی بیوتیک نیست بلکه باید داروهای ضد ویروس استفاده کرد. اکتشاف و ساخت داروهای ضد ویروس با چالش های متعددی روبرو ست. از آن جمله می توان به این مورد اشاره که ویروس ها ساختارشان با هم متفاوت هست. هم چنان ویروس ها با ایجاد جهش ها در ماده ژنتیکی خود، پروتئین های سطحی خود یا همان آنتی ژن ها را تغییر می دهند که با این کار طراحی دارو و واکسن بر علیه آن ها سخت می شود. چالش دیگر در این زمینه، نیاز ویروس به یک سلول میزبان جهت تکثیر است. بنابراین داروی ضد ویروس باید قادر باشد تنها ویروس را از بین ببرد یا جلوی تکثیر ان را بگیرد بدون آنکه سلول میزبان را تحت تاثیر قرار دهد.

داروی ضد ویروس باید در یکی از پنج مرحله اساسی در چرخه تکثیر ویروس عمل کند تا ویروس را مهار کند: (1) چسبیدن و نفوذ ویروس به سلول میزبان، (2) کنار رفتن پوشش ویروس و آزادسازی DNA یا RNA ویروسی، (3) سنتز اجزای ویروسی جدید توسط سلول میزبان، (4) مونتاژ و سر هم شدن اجزا به ویروس جدید، و (5) آزاد شدن ویروس از سلول میزبان

مشخصات داروهای ضد ویروس

نقش ویروس ها در واکسیناسیون

بزرگترین موفقیت در برابر عفونت های ویروسی، افزایش ایمنی از طریق واکسیناسیون (در پیشگیری از آنفولانزا، فلج اطفال، سرخک، اوریون و آبله) با ویروس های زنده ضعیف شده (ضعیف شده) یا کشته شده بوده است. به عنوان مثال، واکسیناسیون منجر به ریشه کنی آبله شد. در مورد آنفولانزا، ویروس های عامل به طور مداوم پروتئین های آنتی ژنی خود را تغییر می دهند. بنابراین، واکسیناسیون مجدد مورد نیاز است زیرا ترکیب آنتی ژنی ویروس ها سالانه تغییر می کند. برخی از گروه های ویروسی حاوی 50 یا بیشتر ویروس مختلف هستند که واکسیناسیون موثر را دشوار می کند.

ایمن سازی غیرفعال یا passive immunization با سرم یا گلوبولین (آنتی بادی) از افرادی که قبلا دچار عفونت ویروسی شده اند و در برابر آن ویروس ایمن شده اند، برای جلوگیری از عفونت های ویروسی استفاده شده است. ایمونوگلوبولین‌ها فقط برای پیشگیری مؤثر هستند، نه برای درمان.

نقش ویروس ها در واکسیناسیون

داروهای موثر در درمان تبخال پوستی و تناسلی (عفونت های هرپس ویروس)

ویروس های خانواده  هرپس، ویروس های حاوی DNA است که باعث بیماری هایی مانند تبخال تناسلی، آبله مرغان، رتینیت و مونونوکلئوز عفونی می شود. پس از اینکه ویروس به غشای سلول میزبان چسبید و پوشش آن جدا شد، DNA ویروسی به هسته ی سلول میزبان منتقل شده باعث ساخته شدن پروتئین های ویروسی درون سلول میزبان می شود. داروهایی که در برابر ویروس های هرپس موثر هستند، در تکثیر DNA ویروس اختلال ایجاد می کنند. آسیکلوویر، والاسیکلوویر، گانسیکلوویر و فوسکارنت جزو داروهای ضد هرپس هستند.

این داروها در ساخته شدن ماده ی ژنتیکی ویروس یا همان DNA اختلال ایجاد می کنند. DNA یک رشته ایست که از اتصال واحد های کوچگتر به هم تشکیل می شود. این واحدهای سازنده، نوکلئوزید نام دارند. برای اینکه این واحدهای سازنده به هم متصل شوند یک آنزیم به نام DNA  پلیمراز این واحد ها را به هم وصل می کنند. به زبان ساده، این آنزیم مانند فردی می ماند که دانه های مروارید را با یک نخ به هم وصل می کند تا یک گردنبندِ مروارید بسازد. داروهای آسیکلوویر، والاسیکلوویر وگانسیکلوویر ساختارشان شبیه به همین دانه های مروارید (نوکلئوزید) است اما زمانی که آنزیم نامبرده آن ها را درون رشته ی DNA قرار می دهند، دیگر آنزیم قادر نیست مهره های بعدی را هم به مهره های قبلی وصل کند و بدین ترتیب سنتز رشته ی DNA متوقف می شود. به عبارت دیگر این داروها عملکرد آنزیم DNA پلیمراز ویروس را متوقف می کنند.

مهارکننده های غیر نوکلئوزیدی تکثیر ویروس هرپس شامل فوسکارنت است که مستقیماً DNA پلیمراز ویروسی را مهار می کند و بنابراین تشکیل DNA ویروسی جدید را مسدود می کند.

داروهای موثر در درمان آنفولانزا

آنفولانزا توسط دو گروه از ویروس های حاوی RNA ایجاد می شود، آنفولانزای A و آنفلوانزای B. هنگامی که RNA به داخل سلول آزاد می شود، به طور مستقیم تکثیر می شود و همچنین برای ساخت پروتئین برای تشکیل ذرات ویروسی جدید استفاده می شود. آمانتادین و ریمانتادین داروهای خوراکی هستند که می توانند برای پیشگیری و درمان آنفولانزای A مورد استفاده قرار گیرند، اما هیچ تاثیری بر ویروس آنفولانزای B ندارند. عمل آمانتادین این است که از باز شدن پوشش ویروس در داخل سلول جلوگیری می کند و بنابراین از آزاد شدن RNA ویروس در سلول میزبان جلوگیری می کند. زانامیویر و اسلتامیویر علیه آنفولانزای A و آنفولانزای B فعال هستند. زانامیویر فقط از طریق استنشاقی و اوسلتامیویر می‌تواند خوراکی تجویز شود. این داروها مهارکننده نورآمینیداز، هستند. نورآمینیداز، یک موکلول روی سطح ویروس آنفولانزا ست که در اتصال و ورود ویروس به درون سلول میزبان نقش دارد. مهار فعالیت نورآمینیداز باعث کاهش انتشار ویروس از سلول های آلوده و کاهش انتشار ویروس در بدن می شود. نکته مهم در مصرف داروهای مهار کننده ی نورآمینیداز (زانامیویر و اسلتامیویر) اینست که باید در ابتدای شروع علایم بیماری آنفولانزا مصرف شوند. اگر در عرض 30 ساعت پس از شروع آنفولانزا مصرف شوند، هر دو دارو می توانند طول مدت بیماری را کوتاه کنند.

داروهای موثر در درمان آنفولانزا

واکسن آنفولانزا

لازم نیست کودک باشید یا سیستم ایمنی ضعیفی داشته باشید تا به شدت در اثر آنفولانزا بیمار شوید. افراد بزرگسال و سالم نیز در خطر ابتلا به آنفولانزا قرار دارند. در برخی موارد، آنفولانزا حتی می تواند کشنده باشد. مرگ و میر ناشی از آنفولانزا در افراد 65 سال و بالاتر شایع است، اما می تواند در کودکان و بزرگسالان جوان نیز دیده شود. بهترین و کارآمدترین راه برای جلوگیری از آنفولانزا و جلوگیری از انتشار آن، تزریق واکسن آنفولانزا است.

هر چه تعداد افرادی که علیه آنفولانزا واکسینه می شوند بیشتر باشد، آنفولانزا کمتر می تواند گسترش یابد. همچنین به ایمنی گله ای (herd immunity) نیز کمک می کند و به محافظت از کسانی که به دلایل پزشکی نمی توانند واکسن را دریافت کنند، کمک می کند.

واکسن آنفولانزا چگونه کار می کند؟

برای ساخت این واکسن، دانشمندان سویه‌هایی از ویروس آنفولانزا را انتخاب می‌کنند که تحقیقات نشان می‌دهد در فصل آینده آنفولانزا شایع‌ترین آنها خواهد بود. میلیون ها واکسن با آن سویه ها تولید و توزیع می شود. پس از دریافت واکسن، بدن شما شروع به تولید آنتی بادی علیه آن سویه های ویروس می کند. این آنتی بادی ها در برابر ویروس محافظت می کنند. اگر بعداً با ویروس آنفولانزا تماس پیدا کردید، می توانید از ابتلا به آن جلوگیری کنید. اگر در نهایت با گونه دیگری از ویروس در تماس باشید، ممکن است بیمار شوید. اما به دلیل اینکه واکسیناسیون را انجام داده اید، علائم کمتر خواهد بود.

واکسن آنفولانزا

چه کسانی باید واکسن آنفولانزا بزنند؟

پزشکان توصیه می کنند که همه افراد بالای 6 ماه واکسن آنفولانزا را دریافت کنند. این امر به ویژه در مورد افرادی که در دسته های پرخطر قرار دارند مصداق دارد، مانند:

• زنان باردار
• کودکان زیر 5 سال
• افراد 18 ساله و کمتر که آسپرین دریافت می کنند
• افراد بالای 65 سال
• افرادی که شاخص توده بدنی آنها 40 یا بالاتر است
• هر کسی که در خانه سالمندان یا کار می کند یا زندگی می کند
• افرادی که از هر یک از گروه های بالا مراقبت می کنند
• هر کسی با شرایط مزمن پزشکی (مانند فشار خون، دیابت، …)

اکثر پزشکان همچنین توصیه می کنند که همه افراد تا پایان اکتبر (اوایل ماه آبان) واکسن آنفولانزا را دریافت کنند. به این ترتیب بدن شما زمان دارد تا قبل از شروع فصل آنفولانزا، آنتی بادی های مناسب را تولید کند.حتی اگر تا 31 اکتبر (10 آبان) واکسن آنفولانزا دریافت نکنید، هنوز دیر نشده است. حتی اگر به فصل آنفولانزا رسیده باشید، گرفتن واکسن آنفولانزا همیشه مفید است. پس از واکسیناسیون حدود 2 هفته طول می کشد تا آنتی بادی علیه آنفولانزا ایجاد شود.

عوارض جانبی واکسن آنفولانزا

بسیاری از مردم گزارش می دهند که هر ساله از واکسن آنفولانزا اجتناب می کنند، زیرا می ترسند که آنها را بیمار کند. درک این نکته مهم است که واکسن آنفولانزا نمی تواند شما را به آنفولانزا مبتلا کند. شما به دلیل دریافت واکسن بیمار نمی شوید. واکسن آنفولانزا حاوی ویروس آنفولانزای مرده است. این سویه ها به اندازه کافی قوی نیستند که باعث بیماری شوند. مانند سایر واکسن ها، ممکن است عوارض جانبی واکسن آنفولانزا را تجربه کنید. این عوارض جانبی اغلب خفیف هستند و فقط برای مدت کوتاهی باقی می مانند.

شایع ترین عوارض جانبی واکسن آنفولانزا عبارتند از:

• درد در اطراف محل تزریق
• تب با درجه پایین در روزهای بلافاصله پس از تزریق
• درد خفیف و سفتی

هر گونه عارضه جانبی که رخ می دهد اغلب فقط یک یا دو روز طول می کشد. بسیاری از افراد به هیچ وجه عوارض جانبی را تجربه نمی کنند. در موارد نادر، برخی از افراد ممکن است واکنش آلرژیک جدی به واکسیناسیون داشته باشند. اگر قبلاً به هر واکسن یا دارویی واکنش آلرژیک داشته اید، با پزشک خود صحبت کنید.

داروهای موثر در درمان ایدز (داروهای ضد HIV)

ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV)، ویروسی که باعث بیماری ایدز می شود، یک رترو ویروس است. مانند سایر رتروویروس ها، HIV حاوی آنزیمی به نام ترانس کریپتاز معکوس است، آنزیمی که RNA ویروس را به DNA تبدیل می کند. این DNA در DNA سلول میزبان ادغام می شود و در آنجا تکثیر می شود. مهارکننده های ترانس کریپتاز معکوس (RT) با مسدود کردن عمل این آنزیم عمل می کنند. دو گروه از مهارکننده های RT وجود دارد. مهارکننده های نوکلئوزیدی RT (مانند زیدوودین، دیدانوزین، زالسیتابین، لامیوودین و استاوودین)، نوکلئوزیدهای طبیعی (همان دانه های مروارید که در بالا در قالب یک مثال ذکر کردیم!) را تقلید می کنند و ترانس کریپتاز معکوس را مسدود می کنند. استفاده از دو دارو در این گروه مؤثرتر از یک دارو به تنهایی است. گروه دوم از مهارکننده‌های RT، مهارکننده‌های غیر نوکلئوزیدی هستند (مانند دلاویردین، افا‌ویرِنز و نِویراپین) و به دلیل اینکه از طریق مکانیسم متفاوتی عمل می‌کنند، در صورت استفاده با گروه اول (مهار کننده های نوکلئوزیدی)، یک اثر مهاری هم افزا از تکثیر HIV را نشان می‌دهند. یک چالش مهم با استفاده از مهارکننده‌های RT ایجاد مقاومت است. از آنجا که HIV به طور مداوم با سرعت بسیار بالایی تکثیر می شود، شانس زیادی برای جهش و در نتیجه پیدایش ویروس مقاوم به بسیاری از داروها وجود دارد. برای مبارزه با ظهور ویروس مقاوم، دسته‌ای از داروهای HIV به نام مهارکننده‌های نوکلئوتیدیِ RT مانند تنوفوویر ساخته شده است. این داروها “از پیش فعال” هستند. یعنی از قبل فعال شده اند شده اند و بر خلاف داروهایی که در بالا نام بردیم نیازی نیست که ابتدا درون بدن فعال شوند.

مهارکننده‌های پروتئاز (مانند ریتوناویر، ساکویناویر و ایندیناویر) با مهار آنزیمی از ویروس ایدز که مسئول تکثdر آنست، از گسترش HIV  به سلول‌های غیر آلوده جلوگیری می‌کنند. استفاده از یک مهار کننده پروتئاز با یک مهار کننده RT، ویروس را بهتر از هر دو دارو به تنهایی سرکوب می کند. از طرف دیگر، مهارکننده های پروتئاز ظهور ویروس مقاوم را نیز کند می کنند. عوارض جانبی اصلی مهارکننده های پروتئاز حالت تهوع و اسهال است. استفاده طولانی مدت می تواند باعث ایجاد سندرمی به نام لیپودیستروفی (از دست رفتن چربی محیطی، افزایش چربی خون و مقاومت به انسولین) شود.

دسته دیگری از داروهای HIV، مهارکننده های همجوشی نام دارند. این داروها  (مانند انفوویرتاید) با جلوگیری از ورود ویروس HIV به سلول های میزبان کار می کنند. عوارض جانبی جدی شامل واکنش های آلرژیک و عفونت در محل هایی است که دارو به صورت داخل وریدی تجویز می شود.

داروهای ضد RSV

ویروس سنسیشیال تنفسی (RSV) باعث یک بیماری بالقوه کشنده تنفسی در کودکان می شود. تنها درمان دارویی موجود برای درمان عفونت، داروی ریباویرین است که می تواند به صورت خوراکی، تزریقی یا استنشاقی تجویز شود. ریباویرین جزو داروهای ضد ویروسی ست که باید ابتدا درون بدن فعال شود تا موثر باشد.

اینترفرون ها

اینترفرون ها گروهی از پروتئین های ضد ویروسی غیر اختصاصی هستند که توسط سلول های میزبان در پاسخ به عفونت های ویروسی تولید می شوند. منظور از غیر اختصاصی اینست که این پروتئین های ضد ویروس، تنها بر علیه یک نوع ویروس خاص فعال نیستند. اینترفرون منجر به تولید پروتئینی می شود که از سنتز اجزای ویروسی جلوگیری می کند. اینترفرون ها به دلیل داشتن فعالیت ضد ویروسی با طیف وسیع و جلوگیری از رشد بافت سرطانی مورد توجه هستند. با این حال، استفاده از اینترفرون ها به دلیل عوارض جانبی، فقدان نسبی اثربخشی، و نیاز به تجویز موضعی یا داخل وریدی محدود شده است.

منابع:www.britannica.com, www.uptodate.com  www.healthline.com ,